İlk insanın yeryüzüne ayak basmasından itibaren insanlar doğal ortam üzerinde etkili olmaya ve onu değiştirmeye başlamıştır. Geçmişten günümüze bilimsel ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak insanların doğal çevreyi kullanma biçimleri de büyük oranda değişmiştir.
Bir taraftan insanların doğal çevre üzerindeki etkileri artarken diğer taraftan bu etkinin oluşturduğu riskler de artmıştır. Kimi zaman bu riskler doğal çevre üzerinde telafisi neredeyse imkânsız olan felaketlere dönüşebilmektedir.
Günümüzden yaklaşık 10.000 yıl önce gerçekleşen Tarım Devrimi ile birlikte insanların doğal ortam üzerindeki etkileri geçmişe nazaran büyük oranda artmıştır. Tarımı keşfeden insan bir taraftan da hayvanları evcilleştirerek zamanla şehirler inşa etmiştir. Şehirleşme ile birlikte insanın doğaya olan müdahalesi daha da artmıştır.
XVIII. yüzyılda başlayan Sanayi Devrimi, insanların doğal ortamı değiştirmelerinde Tarım Devrimi’nden sonra ikinci dönüm noktası olmuştur (Görsel 4.10). Sanayi Devrimi, insan hayatının ve yaşam biçimlerinin her alanında büyük değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Özellikle Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkardığı kitlesel üretim ile birlikte insanların doğal kaynaklardan yararlanma ve kullanma şekilleri değişmiştir.
Artan dünya nüfusuyla birlikte ormanlar, akarsular, göller, maden ler gibi doğal kaynaklar eskisine nazaran çok daha büyük ölçüde kullanılmaya başlanmıştır. Kaynakların bu şekilde daha hızlı ve daha fazla kullanımı doğal sistemler üzerinde büyük değişimlere neden olmuştur.
Sanayi Devrimi ile başlayan bu süreç son 200 yıldır hızlı bir şekilde devam etmektedir. Günümüzde dünyanın farklı yerlerinde insanların doğal ortam üzerinde sebep oldukları olumsuz etkileri ve riskleri görmek mümkündür.
Zaman içerisinde dünya nüfusunun artması ve insanların ihtiyaçlarının çeşitlenmesine bağlı olarak doğal ortam üzerinde gerçekleştirilen değişimler giderek artmıştır. İnsanlar doğal sistemleri oluşturan litosfer, hidrosfer, atmosfer ve biyosfer üzerinde giderek daha fazla değişime neden olmaktadır. Ancak bu değişimlerin sebep olduğu olumsuz etkiler doğal sistemlerin işleyişi üzerinde büyük riskleri de beraberinde getirmektedir.
| BİLGİ KUTUSU |
| İnsanların doğal çevreye olan ilk müdahalelerinden birisi Paleolitik Devir’de ateş yoluyla olmuştur.
Ateş insanlar tarafından orman açmak, otlakları ıslah etmek, av hayvanlarını kendine çekmek, haşereleri ve sinekleri yok etmek, yemek pişirmek, ışık sağlamak, duman işaretleriyle haberleşmek, çanak-çömlek yapmak, maden cevherlerini eritmek gibi sayısız amaçlarla kullanılmıştır. |
Doğal Ortamda İnsan Etkisiyle Meydana Gelen Değişimler ve Sonuçları