Zekâ; anlama, ilişkileri kavrama, algılama, soyutlama, öğrenme, yeni durumlara uyma, genelleme, yargılama, ayırt etme, birleştirme, çözümleme ve eleştirme yetilerinin bir araya gelmesiyle oluşur.
Zekânın varlığı için tüm bu yetilerin uyumlu ve çok iyi işlemesi gerekir. Şu hâlde zekâ için genel bir zihin gücüdür ya da geliştirilebilecek bir genel kapasitedir denebilir.
Zekâ düzeyi her insanda aynı değildir. Ancak insanların büyük bölümü normal zekâ düzeyindedir. Zekâ bölümü 90 ile 109 arasında olanlar normal zekâlı olarak kabul edilir. Zekâ yönünden özel grupların yani zekâ geriliği olanların ve üstün zekâlıların sayısı daha azdır.
Zekâ geriliği, Binet’in ölçümüne göre zekâ bölümü 70’ten aşağı olanları tanımlamak için kullanılır. Binet başlangıçta zekâ geriliği için üç seviye belirlemiş ancak bu terimler bireyleri aşağılayıcı etkiler taşıdıkları için artık kullanılmamaktadır. Terk edilen terimler yerine, hafif derecede (eğitilebilir) zekâ geriliği, orta derecede (öğretilebilir) zekâ geriliği, ağır derecede zekâ geriliği ve çok ağır derecede zekâ geriliği sözcükleri kullanılmaktadır.
Eğitilebilir zekâ geriliği: Zekâ bölümü 50 ile 69 arasında olanlara verilen addır. Bu insanların ulaşabildikleri en yüksek zekâ yaşı 8-12 yaş arasıdır. Bu bireyler kendi kendilerine bakabilirler. Sosyal alanlarda normal zekâ düzeyindekilere benzer davranışlar göstermeye yöneltilebilirler. Çoğu zaman sosyal ve mesleki alanlarda kendilerine yetecek düzeyde beceri kazanabilirler.
Öğretilebilir zekâ geriliği: Zekâ bölümü 31 ile 49 arasında olanlara verilen addır. Bu bireyler sosyal ve mesleki beceri kazanmak için özel eğitimden geçirilebilirler. İlkokul ikinci sınıf düzeyinde veya biraz üstünde akademik başarı gösterebilirler. Çok az yetenek gerektiren işlerde geçimlerini sağlayacak ölçüde çalışabilirler.
Ağır ve çok ağır derecede zekâ geriliği: Zekâ bölümü 30’dan aşağı olanlara ağır derecede, zekâ bölümü 20’nin altında olanlara çok ağır derecede zekâ geriliği sözcükleri kullanılır. Bu gruba giren bireyler başkalarının bakımına muhtaçtır. Yalnız başlarına yaşamaları olanaksızdır.
Üstün zekâ: Üstün zekâlı bireylerin algılama, düşünme ve öğrenme gücü, diğer bireylerinkinden üstün olduğundan özel olarak eğitilmeleri gerekmektedir. Aksi hâlde normal eğitim programları onları sıkar, arkadaş çevreleriyle ilişkilerinde zorlanırlar ve çeşitli psikolojik sorun ve bunalımlar ortaya çıkabilir. Üstün zekâlı çocuklar, iyi eğitilirlerse daha sonraki yaşamlarında çok başarılı yetişkinler olmaktadırlar. Bunlarda hastalık, erken ölüm ve boşanma olaylarının genel nüfusa göre daha az olduğu saptanmıştır
