Fransa’nın sömürgesi olan Vietnam, Ho Chi Minh önderliğinde 1941’den beri süren gerilla mücadelesi sonunda 1954’te imzalanan Cenevre Sözleşmesi ile Kuzey ve Güney Vietnam olmak üzere iki ayrı devlet olarak bağımsızlığını elde etti.
Aynı anlaşmaya göre iki Vietnam 1956’da serbest seçimlerle birleşecekti. Kuzeydeki Demokratik Vietnam lideri Ho Chi Minh, komünist bir rejim kurmaya çalışıyordu.
Vietnam’ın kuzeyinde komünist Çin ve onun da kuzeyinde SSCB vardı. Bu durum ABD açısından, komünist blokun ileri bir karakol olarak Vietnam üzerinden tüm Hindiçini’ni tehdit etmesi olarak algılanıyordu. Bu nedenle ABD Cenevre Sözleşmesi’ni “bir komünist tuzağı” olarak değerlendirip imzalamadı.
ABD, Güneydoğu Asya’da SEATO’yu kurdurdu ve 1955’te Güney Vietnam’da koyu bir antikomünist olan Ngo Dinh Diem’in (Nigo Din Diyem) iktidara gelmesini sağlayıp Diem ile birlikte iki Vietnam’ın birleşmesine yönelik 1956 seçimlerini engelledi.
| Domino Teorisi |
 ABD, bir ülkede kurulan komünist bir rejimin komşu devletlere de Uluslararası siyasette bu politika “domino” teorisi olarak ifade edilmiştir.yayılmasını önlemek için demokrasi ideallerinden ne kadar uzak olurlarsa olsun anti-komünist rejimleri desteklemiştir.
|
Diem, Amerikalıların desteği ile baskıcı bir rejim kurdu. 1956’dan itibaren ABD Başkanı Eisenhower, Amerikan askerî danışmanlarını ve ekonomik yardımlarını Güney Vietnam’a göndermeye başladı.
Ho Chi Minh, 1957’den itibaren Güney ile birleşmek için Güney’deki kendi gücü olan Vietkong ile gerilla mücadelesine başladı. ABD Başkanı Eisenhower, Güney Vietnam’a askerî danışman sayısını ve ekonomik yardımlarını arttırdı.
1960’ta ABD Başkanı olan Kennedy ise danışman sayısını 1000’den 17.000’e çıkardı ve Vietnam’a hava saldırıları başlattı. 1963’te ABD Başkanı olan Lyndon Johnson (Lindın Cansın) döneminde Kuzey Vietnam gemileri, Tokin Körfezi’nde ABD donanmasına saldırdı.
Bu gelişme üzerine ABD 1965’te Kuzey Vietnam’a resmen savaş ilan ederek Kuzey’deki askerî hedefleri bombaladı. Buna karşılık Ho Chi Minh, Güney Vietnam’a sızarak ABD’nin kara birliklerine karşılık vermeye başladı. 1965’te Vietnam’da 80.000 olan ABD askeri sayısı, 1969’da 540.000’e çıktı.
ABD Başkanı’nın Vietnam’daki katı tutumu Amerikan kamuoyunu böldü. Vietnam Savaşı’nı ne hükûmetler ne de ordular bitirebildi. Bu savaşa gazeteciler (özellikle foto muhabirleri) nokta koydu. Amerikan halkı napalm bombaları ile yakılan evlerin önünde ağlayan çocukları görünce “Bu nasıl hürriyet!” diye sormaya başladılar. Hollywood (Holivud) sineması konuyu ele almaya başladı. Sivil toplum örgütlerinde “Niye savaşıyoruz?” sesleri yükseldi.
Özellikle Amerikan askerlerinin cenazelerinin gelmesiyle birlikte ABD’nin büyük şehirlerinde ve birçok üniversitesinde savaş karşıtı gösteriler yapılırken Vietnam’a asker gönderilmesi de protesto edildi. Avrupa devletleri de bu savaşı onaylamadı.
ABD, Vietnam’da düştüğü çıkmazdan kurtulma yolları aramaya başladı. Amerikan kamuoyundaki tepkiler üzerine Johnson, başkanlık seçimlerinden çekildi. Johnson’ın yerine 1969’da ABD başkanı olan Richard Nixon ve Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, “savaşı Vietnamlılaştırmak” çözümüne yöneldiler.
Bu politikaya göre ABD yavaş yavaş geri çekilecek, çekilirken Vietnam’ı bombalayacaktı. Böylece hem sorunu Güney Vietnam’a bırakmış olacaklar hem de Kuzey Vietnam’ı barışa zorlayacaklardı. 1971-1973 arasında bir taraftan Paris’te barış görüşmeleri yürütülürken diğer taraftan özellikle 1972’de şiddetli çatışmalar yaşandı.
Bu durum Nixon’ın 1969’da belirlediği Guam Doktrini ya da Nixon Doktrini’ne uygundu. Buna göre ABD, bundan böyle müttefiklerine Vietnam’daki gibi asker göndermeyecek, ekonomik ve askerî yardıma devam edecekti. 1973 Paris Antlaşması ile Vietnam Savaşı sona erdi.
Bu antlaşmaya göre ABD kuvvetleri Vietnam’dan çekilecek, esirler karşılıklı serbest bırakılacak, Kuzey ve Güney Vietnam’ın birleşmesi için görüşmeler yapılacaktı. 1975’te Kuzey Vietnam’ın Güney Vietnam’ı teslim almasıyla birleşme gerçekleşti. Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.
(!) |
| ABD savaş sürecinde Vietnam’a yedi milyon ton bomba attı. Bu, II. Dünya Savaşı’nda İngiltere’ye atılan bombanın seksen katı, Japonya’ya atılan bombanın ise üç yüz katıdır. Bombalar, Kuzey Vietnam’da yirmi milyon krater izi bıraktı. Kuzey Vietnam’ın birçok yeri üzerinde hiçbir şey yetişmeyecek şekilde ay yüzeyine dönüştü. Savaşta ABD’den 55.000, Güney Vietnam’dan 200.000, Kuzey Vietnam’dan ise 7.250.000 kişi yaşamını yitirdi. |