Türkiye’de uygulanan iktisat politikalarında temel değişiklikler 1923-1950 dönemlerinde ve özellikle 1930’larda KİT’lerin kurulması, 1950-1980 ithal ikamesi dönemi, 1980’den itibaren uygulamaya konulan dışa dönük sanayileşme stratejisi ve 1996 yılı başında AB ile Gümrük Birliği (GB) Anlaşması’nın yürürlüğe girmesi şeklinde ortaya çıkmıştır.
Ülkemizde uygulanan ekonomi politikasının belirgin özelliği karma ekonomi olmasıdır.
Ülkemiz dünyada bu sistemi yarım yüzyıla yakın zamandır uygulayan bir ülkedir.1923 İzmir İktisat Kongresi bu konuda kesin kararın alındığı yerdir. Atatürk, bu kongrede yeni Türkiye’nin bir “İktisat Devleti “ olacağını söylemiştir.
Ülkemizde Uygulanan Ekonomik Politikaların Temel Amaçları Aşağıda Verilmiştir.
- Doğal ve beşeri kaynakları en iyi şekilde değerlendirebilmek
- Ekonomik ilişkileri yürüterek istikrarlı kalkınmayı sağlamak
- Dengeli gelir dağılımı oluşturmak
- İstihdamı artırmak
1923 – 1932 Dönemi
17 Şubat 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır. Cumhuriyet’in ilk beş yılında yapılan uygulamalar bu kararlara göre şekillenmiştir. Burada alınan kararlar:
- Devletin ekonomiyi özendirici ve düzenleyici olarak etkili olması kararlaştırılmıştır.
- Siyasi bağımsızlığın ekonomik bağımsızlıkla güçlendirilmesi hedef alınmıştır.
- 1925’te aşar vergisi kaldırılmıştır.
- Tarımda makineleşmenin sağlanması için teşvikler verilmiştir.
- Ziraat Bankası vasıtasıyla çiftçilere kredi sağlanmıştır.
- 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu ve Gümrük Kanunu çıkarılmıştır.
1932 – 1950 dönemi
Bu dönemde Karma Ekonomik Sistem uygulanmıştır.
- 1933’te Sümerbank kurulmuştur.
- Özel sermayenin yetersizliği nedeniyle 1933’ten itibaren devletçilik yoluyla sanayileşme politikasına geçilmiştir.
- Planlı sanayileşme için 1933-37 yılları arasında I. Beş Yıllık Sanayi Planı, 1938-1942 yılları arasında ise II. Beş Yıllık Sanayi Planı uygulanmıştır.
- lII.Dünya Savaşı nedeniyle bu plan uygulanamamıştır. Çünkü savaş ekonomisi uygulanmış ve yatırımlar daha çok savunma amaçlı kullanılmıştır.
- Bu amaçla Millî Ekonomiyi Koruma Kanunu çıkarılmıştır.
1950 – 1960 Dönemi
- Ülkemizde ekonomik kalkınmanın en hızlı yaşandığı dönemdir.
- Ekonomide devletin etkisi azaltılmıştır.
- Altyapı çalışmalarına önem verilmiş, önemli kara yolları, sulama, liman, enerji projeleri hayata geçirilmiş, Türkiye adeta bir şantiye görünümü kazanmıştır.
- Ancak altyapıda yaşanan gelişmeler sanayileşmede görülmemiştir. Sanayileşmeye yeteri kadar önem verilmemiştir.
1960’tan sonraki dönem
- Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma planlarının uygulanması benimsenmiş buna bağlı olarak 1960’ta Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) kurulmuştur.
| Bilgi Notu |
Beş Yıllık Kalkınma Planları
|