Makine sanayisi; ulaşım araçları yapımı, elektrikli makinelerin imalatı, tarım aletleri yapımı, savunma sanayisine ait araçların imalatı gibi kollardan oluşmaktadır. Türkiye’de otomotiv sektöründe ilk tesis, 1954 yılında montaj üretime bağlı olarak İstanbul Tuzla’da kurulmuştur.
İlk yerli Türk otomobili, Devrim adıyla Eskişehir Lokomotif ve Motor Endüstri Tesisleri’nde imal edilmiştir. Bunlar, 2 adet ilk örnek otomobil olup çeşitli nedenlerden dolayı üretim bu sayı ile sınırlı kalmıştır. Yerli otomobil alanında ilk gerçek girişim, 1966 yılında “Anadol” marka otomobil üretimi ile başlamıştır.
Yaklaşık 16 yıl (1966-1982) üretim yapan Anadol Tesisleri’nde yaklaşık 87 bin adet binek otomobil üretilmiştir. Türkiye’de günümüzde Bursa, İzmir, İstanbul, Kocaeli ve Sakarya’da otomobil ve yük taşıtları üreten fabrikalar bulunmaktadır (Harita 2.27). Otomotiv sektörü, Türkiye’nin ihracatında önemli bir paya sahiptir (Görsel 2.134).
Türk otomotiv sektöründe ön plana çıkan üretim sahalarından biri de traktör endüstrisidir. Adapazarı, Ankara, İstanbul, Tekirdağ ve Konya traktör fabrikalarının bulunduğu başlıca illerdir.
Türkiye’de traktörün yanı sıra tarım araçları da üretilmektedir. Tarım araçları sanayisine dayalı üretim; İstanbul, Adapazarı, Kocaeli, İzmir, Ankara ve Kayseri’de gelişmiştir. Lokomotif üretimi Adapazarı, Eskişehir ve Sivas’ta; ray bakım tesisleri ise Sivas ve Ankara’da yer almaktadır.
Gemi yapım sanayisi askerî ve sivil amaçlı gemilerin yapım, bakım ve onarım hizmetlerini içerir. Türkiye’de en önemli tersaneler, İstanbul ile İzmit arasında yer almaktadır. Gölcük, Tuzla, Pendik ve Haliç bu tersanelerden bazılarıdır (Görsel 2.135).
Deniz turizmine yönelik yat sanayisinin geliştiği yerlere bakıldığında İstanbul, Antalya ve Bodrum ön plana çıkmaktadır. Türkiye’de birçok sanayi kuruluşunda kullanılan makineler, elektrikli aletler, küçük ev eşyaları ve özellikle de beyaz eşya sanayisinin geliştiği görülmektedir. İstanbul, Ankara, İzmir, Manisa, Bursa ve Gaziantep bahsedilen sanayi tesislerinin ön plana çıktığı illerdir.
Jeopolitik açından siyasi, bölgesel ve ekonomik karmaşanın yoğun olduğu bir bölgede yer alan Türkiye’de savunma sanayii oldukça önemli bir yere sahiptir. Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK), Askerî Elektronik Sanayii (ASELSAN), Askeri Pil Sanayii (ASPİLSAN), Hava Elektronik Sanayii (HAVELSAN) savunma sanayisinin başlıca kurumlarıdır. Türkiye’de ilk silah fabrikası Kırıkkale’de kurulmuştur.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı olan silah, patlayıcı mühimmat gibi malzemeler başta Kırıkkale, Çankırı, Ankara ve Eskişehir olmak üzere ülkenin çeşitli yerlerinde bulunan fabrikalardan karşılanmaktadır (Görsel 2.136).
Türkiye’de sanayi faaliyetleri Cumhuriyet’ten bugüne hızla artmış ve çeşitlenmiştir. Atatürk’ün şu sözü sanayinin ülkemiz için önemini ortaya koymaktadır: “Her yeni endüstri eseri, muhitine refah ve medeniyet ve bütün memlekete mutluluk ve kuvvet vermektedir.”
Sanayi sektörünün gayrisafi millî hasıladaki payı sürekli artmıştır (Tablo 2.20). Örneğin 1950’de GSMH içinde sanayinin payı %14,6 dolayında iken 2016 yılında yaklaşık %28,5 olmuştur. Sanayide kullanılan sermaye önceden devlet tarafından karşılanırken bugün daha çok özel sektör tarafından karşılanmaktadır.
Sanayi faaliyetlerinde büyük oranda elektrik enerjisi kullanılmakta olup bu enerjinin sağlanması için çok sayıda termik santral ile hidroelektrik santrali kurulmuştur.
Sanayi sektörü, Türkiye’deki istihdamda önemli bir yere sahiptir. Bu sektörün toplam iş gücü içindeki payı her yıl artış göstermektedir. 1955 yılında toplam iş gücü içerisinde sanayinin oranı % 5,9 iken 2016 yılında %26,8’e çıkmıştır (Tablo 2.21).
Sanayi sektöründe elde edilen gelirlerin büyük bölümü yapılan ihracata dayalıdır. Türkiye’nin yıllık dış satım gelirleri arasında sanayinin oranı % 90’ın üzerine çıkmıştır. 1965 yılında bu sektöre ait dış ticaret gelirlerinin oranı %19,6 iken 2016 yılında bu oran %93,7’ye yükselmiştir (Tablo 2.22).
Türkiye 2016 yılı TÜİK verilerine göre toplamda yaklaşık 325 milyar TL ihracat yapılmıştır. Bu ihracat içerisinde otomotiv, hazır giyim, demir ve demir dışı metaller, çelik, kimyevi maddeler ve tarıma dayalı işlenmiş ürünler üst sıralarda yer almaktadır (Grafik 2.18). Ayrıca Türkiye’nin 2011 yılında yaklaşık 1,5 milyar TL olan savunma sanayisi ihracatı 2016 yılında yaklaşık 5 milyar TL’ye yükselmiştir.
