Taoizm’in Tarihçesi
Taoizm, Çin’de Lao Tzu (MÖ 604) tarafından kurulmuştur. Çin filozofu olan LaoTzu’nun hayatı hakkında fazla bir şey bilinmemektedir.
Çin’in Honan eyaletinde doğduğu ileri sürülen Lao-Tzu’nun asıl adı Li Tan’dır. Lao-Tzu (ihtiyar bilgin) ona lakap olarak verilmiştir.
Taoizm, Çin, Japonya, Kuzey ve Güney Kore’de yaygın bir dindir. Bu ülkelerin dışında uzak Asya ülkelerinde ve ABD’de inananları bulunmaktadır. Bu gün Taoizm’in toplam inanan sayısı 95 milyon civarındadır.
Taoizm, ismini kısaca “Yol” anlamına gelen Çince kelime Tao’dan almıştır. Eski Çinliler Taoizm’den, “T’ien Tao” (Göğün Yolu) diye söz etmişler ve onu “Jen Tao” (İnsanın Yolu) ile karşılaştırmışlardır. Onlara göre Göğün Yolu parlak, kutsal ve doğrudur; İnsanın Yolu ise karanlık ve Göğün Yolunun tersidir.
Taozim’in İnanç Sistemi
Lao-Tzu’ya göre Tao, yaratıcı prensip olmasına rağmen, yaratıcı değildir. O, Tao’yu somut bir varlık olarak düşünmemiştir. Tao’yu, gizemlerin gizemi ve tanımlanamaz bir güç olarak ifade etmiştir. O; isimsizdir, görülemez, işitilemez ve kavranılamaz. Yaratılmış ve yaratılmamış her şeyin kaynağıdır. Her şey Tao’dan meydana çıkmasına rağmen o, her şeyin dışındadır. Tao, hem varlığın hem de yokluğun temelini teşkil eden ezelî güçtür.
Taoizm’de “Tao” ile beraber bir de “Te” kavramı vardır. Tao’nun erdemi veya onun gizli gücü olarak bütün varlıklarda bulunan “Te”, “Tao”nun tabiattaki her şeyi değiştiren gücünün kendisidir. “Tao” kaybolduktan sonra “Te” onun ayrılmaz vasfı olur, dünyanın şeklini vücuda getirir. Bütün varlıkları Tao meydana getirir; “Te” ise onları besler, büyütür, madde olarak şekil verir, kuvvetini tamamlar.
Lao Tzu, yaratıcı gücü, yumuşak olmasına rağmen her kuvveti yenen suya benzetmiştir. İnsan da Tao’ya benzemeye çalışmalı; iş yapması iş yapmaması, çalışması çalışmaması gibi olmalıdır.
Bu düşüncesini, Çince bir terim olan ve Taoizm’in ülküsü hâline gelen “wu wei”, yani “iş yapmamak” prensibi ile açıklamıştır. Buna göre insan dünya nizamına uyarak yaşamalı, gayret sarf etmeksizin Tao’nun kanunlarına tabi olmalıdır.
Tao’nun “büyük fazileti”, her şeyi yapması fakat hiçbir şey istememesidir. O “boşluktur”, başka güçlerle rekabet etmez, kendi kendine yetinir. İnsanlar bu aynı hoşnutluk faziletini gösterdiklerinde iyi hayat sürerler.
Lao Tsu’nun davranış hakkındaki öğretisinin temeli insan hayatındaki üç kuralda kendini göstermiştir:
- Tabiatta Hareketsizlik,
- Boşlukta Rekabet Etmemek
- Mevcutla Yetinmek.
Taoizm’e göre, iyi kötü, doğru yanlış, güzellik çirkinlik, kuvvet zayıflık, zafer yenilgi gibi birbirine zıt gibi görünen şeyler aslında zaman ve mekâna göre görecelik arz etmektedir.
Buna göre bir şeyin doğru veya yanlış olduğu yargısı bu yargıda bulunanın kişisel durumuna ve ihtiyacına göre değişmektedir. Yani zıtların aslında birbirine özdeş olduğunu ifade etmektedir. Evrendeki her şey negatif ve pozitif zıtlıkların birleşmesi sonucu meydana gelmektedir.
Lao-Tzu’ya göre, insanların bu dünyada acı, yoksulluk, üzüntü içerisinde olmasının sebebi yaptıklarının karşılığıdır. O, insan ömrünün giderek kısalmasını, insanın kötülüklerinden dolayı yıldızlar tarafından saldırıya uğramasına bağlamaktadır. İnsanın kendini kurtarabilmesi herkese ve her şeye kayıtsız kalması ve hiçbir şey yapmaması ile mümkündür.
Akıllı insan, bencilliği reddeden, maddi isteklerden ve boş şeylerden kaçınandır. Zenginlik, başarı, şöhret gibi şeyler, insanın Tao’yu takip etmesine ve kurtuluşa ulaşmasına engel teşkil etmekte ve felaketini hazırlamaktadır.