Roman sanatı 10 ve 13. yüzyıllar arasında Fransa’da doğmuş ve Almanya, İspanya, İngiltere’de yayılmış Orta Çağ sanatıdır. (Resim 04.01)
Orta Çağ boyunca sanat, kilisenin önemini artıran bir etken olduğu için bu dönemde kilise, devlet, din adamları ve soylular, krallar kilise yapımına yoğun bir biçimde ağırlık vererek anıtsal bir mimari üslubunun yaratılmasına neden olmuşlardır.
Bu görkemli eserler arasında kiliseler, manastırlar ve katedraller inşa edilmiştir. (Resim 04.02)
Bu yüzden Roman sanatı ve dini mimari birbiriyle ilişkilidir.
Genel Özellikleri:
Roman mimarisi tonoz ve kubbe mimarlığıdır.
Kubbe ve tonozların ağırlığa dayanabilmesi amacıyla pencereler küçük tutulmuş, duvarlar kalın yapılmıştır.
Yapılarda eski dönemdeki bazilika planı tercih edilmiş, Roman mimarisinde özenle işlenmiş kesme taş kullanılmıştır.
Yapılarda karşılaşılan önemli bir özellik de içte ve dışta yuvarlak kemerlerin kullanılmış olmasıdır.
Girişi oluşturan Batı kısmında kuleli bir cephe göze çarpar. Küp biçimli sütun başlıkları, koro bölümünün altına kripta denilen yer altı mezarlarının yerleştirilmesi, orta nefin yükseltilmesi, tavanların tonozlarla örtülmesi yapılan yenilikler arasındadır. Bu dönemde kiliselerin cepheleri heykel ve resimlerle bezenmeye başlanması heykel sanatının daha da ilerlemesini sağlamıştır.
Bezemeye geometrik ve bitkisel ögeler egemendir. Bitki, hayvan, insan figürleri (Resim 04.03) ve kutsal simgeler Roman sanatının bütün dallarına konu olmuştur.
Erken Hristiyan bazilikalarında görülen ince sütunlar yerlerini kalın payelere bırakmıştır. Kilise yapılarına yüksek çan kuleleri eklenmiştir.
Roman kiliseleri üç neflidir. Orta nef yan neflere göre daha geniş ve yüksek tutulmuştur.
Avrupa’da Roman mimarisinin yaygın olduğu ülkeler ve tanınmış Roman tarzı eserleri aşağıdadır:
Fransa’da Roman Sanatı: 10. yüzyıl ortalarından başlayarak Roman sanatının ortaya çıktığı Fransa’da Normandiya orta nefin üzeri kaburgalı çapraz tonozla örtüldüğü ilk bölgedir.
Vazelay Sainte Madeleine (Santa Madlen) Kilisesi: Bazilikal planlı, kaburgalı tonozludur. 12. yüzyıl başında inşa edilen kilisenin iç mekanı yalındır. Orta nef yandaki neflere göre daha yüksektir. Bağlayıcı kemerler renkli taştandır. Apsis ise çok zengin görünümlüdür (Resim 04.04).
Cluny (Kulini) Kilisesi, Notre Dame de la Grande, St. Etienne (Sen Et yen) Kilisesi önemli eserler arasındadır.
Almanya’da Roman Sanatı: Roman mimarlığı ilk örneklerini Almanya’da vermiştir. En önemli yapı Speyer (Spayer) Katedrali’dir (Resim 04.05). Almanya’da Roman mimarisinin getirdiği özelliklerden en önemlisi sayılan çift apsis uygulamasıdır.
St. Michael (Sent Mişel) Kilisesi: 1010 1013 yılları arasında inşa edilen çift korolu, çift apsisli, çift transeptlidir. Duvarları kesme taştan düz ve masiftir (Resim 04.06).
Trier (Triye), Köln, Worms, Mainz (Mayns) Kiliseleri Roman üslubunun başlıca örnekleridir.
İtalya’da Roman Sanatı: Roman mimarisinin İtalya’ya gelişi Almanya’dan olmuştur.
Roman üslubu İtalya’da antik geleneklerini sürdürmüştür.
Pisa Katedrali: Eğri çan kulesi ve vaftizhanesi ile dünyanın gözde yapılarından biridir. 2. yüzyılda bazilika planında yapılmıştır. Kulenin eğriliği inşaatın ileri bir safhasında zemindeki çökmeden oluşmuştur. Eser, katedral ve vaftizhane ile büyük bir uyum içindedir (Resim 04.07).
İspanya’da Roman Sanatı: Çeşitli bölgelerin etkilerinin görüldüğü İspanya’da Fransız ve Lombart etkileri vardır. Kiliselerde yalınlık ve güçlü biçimleme ağırlık kazanmıştır. İspanya Roman mimarisinde en önemli yapı, 1492’de inşa edilen Santiago del Compostella (Santiago del Kompestella)’dır (Resim 04.08).
İngiltere’de Roman Sanatı: St Albans Katedrali İngiltere’deki Roman sanatı örneklerindendir (Resim 04.09).
