12. yüzyılın ilk yarısında Fransa’da ortaya çıkan ve yüzyıl içinde bütün Avrupa’ya yayılan Gotik sanat akımı Orta Çağ sanat gelişiminin son büyük dönemidir.
Bu sanat akımı Fransa’da doğduktan sonra hızla Almanya, İngiltere, İspanya ve Flemenk ülkelerine yayılmıştır.
Merkezi krallık yönetiminin güçlenmesi, ulaşımın gelişmesi, komşu bölgelerin birbirini daha iyi tanımaları nedeniyle bilgilerin ve yapım yöntemlerinin yaygınlık kazanması, ticaretle zenginleşmiş yeni bir sınıfın ortaya çıkışı Gotik üslubun doğuş nedenleri arasındadır. Ayrıca varlıklı kişiler katedrallerin yapımına büyük katkı sağlamışlardır.
Genel Özellikleri:
Gotik mimaride ortada kesişen kemerler örüldükten sonra araları doldurularak sivri çapraz tonozlar yapma yöntemi bulunmuştur.
Tonozları taşıyan paye sıralarının araları pencerelerle ve renkli camlarla kaplanarak kiliselerin içi, dış dünyaya açılmıştır (Resim 04.10).
Böylece gökyüzüne yükselen sivri tonozlar, sivri kemerler ve sütunlardan oluşan zarif ve görkemli Gotik kiliseler doğmuştur.
Kiliselerin portallerinin çevresi Tevrat ve İncil’den alınmış konuları anlatan heykel ve kabartmalarla süslüdür.
Çift kuleli cephe uygulaması sürdürülmüştür. Sütun başlıkları bitkisel süslemelerle bezenmiştir.
Fransa’da Gotik Sanatı: Roman mimarisinde ayrı ayrı görülen sivri kemer, kaburgalı tonoz ve uçan payandaların birleştirilmesi farklı bir üslubu oluşturmuştur.
Gotik mimarisinin en önemli eseri Paris’teki Notre-Dame Katedrali’dir (Resim 04.11).
Yapının ön cephesinde zengin dekorasyonuyla üç portal, heykeller ve bir gül pencere (Resim 04.12) bulunmaktadır. Cephe portali içleri plastik figürlerle dolu şeritlerle süslüdür. İç mekanda Korint başlıklı sütunlar ve aydınlatıcı pencereler yer almaktadır.
Chartres (Şartır) Katedrali: (Fransa); İki yanında yükselen güçlü kuleleriyle görkemli bir görüntü sergileyen katedral, eski bir Roman kilisesinin üzerine 1194 1220 yılları arasında yapılmıştır. Duvarların içine oyularak yapılmış, heykellerle süslenmiş yan kapılar, payanda ayakları ve kemerler yapının dikkat çeken özellikleridir. (Resim 04.13).
Reims (Rems) Katedrali: (Fransa) Yapımına 1211 yılında başlanan katedral 1290’da bitirilmiştir. Fransız kralların taç giyme kilisesi olan Reims Katedrali (Resim 04.14-15) üç netli bazilikadır. Yapının etrafı ince işlemeli payandalarla çevrelenmiştir.
Amiens (Amiyens) Katedrali: (Fransa) 1220 1269 yılları arasında inşa edilen keskin çizgilerle donatılmış Amiens Katedrali üç nefli bazilikadır. Koro bölümü beş neflidir. Pencere düzeninde önemli ilerlemeler sağlanan katedralde bütün pencereler kendi içinde bağımsız tek bir birim olarak ele alınmıştır. Amiens Katedrali’nin cephesinde dantel gibi işlemede üç anıtsal portal, galeri, krallar galerisi ve gül pencere görülmektedir (Resim: 04.16)
Almanya’da Gotik Sanatı: Alman Gotiğinin özellikleri arasında tek kuleli cepheler ve bazilika planının yerine geçen hol kiliseleri sayılabilir. Bu tür yapılar yükseklikleri ve genişlikleri ayrı olan bölümlerden oluşmuştur.
Köln Katedrali: Koro (Kiliselerde absesin önünde yer alan bölüm) bölümü oldukça yüksek olarak yapılmıştır. Yapımı 1248’de başlanıp 632 yıl süren katedralin dış yüzü payanda düzen ve süslemelere önem verilmiştir. (Resim 04.17).
Ulm Katedrali: Günümüzde dünyanın en yüksek kilisesi olarak bilinmektedir. Almanya’nın Ulm şehrinde bulunan katedral Gotik mimarinin en dikkati çeken örnekleri içinde yer almaktadır.
Batı cephesinin ortasında bir kulesi vardır. Katedralin cephesindeki payeler (yapıda taşıyıcı ayak) gökyüzü yönünde giderek incelerek yükselmektedir (Resim 04.18)
İsparıya’da Gotik Sanatı: Gotik dönemi içine alan 13 ve 14. yüzyıl mimarisinin en dikkat çeken özelliği İslam sanatı etkisinde eserlerin yapılmış olmasıdır.
Burgos Katedrali: Burgos şehrinde Gotik tarzdaki katedralin Aziz Meryem adına 1221 yılında yapımına başlanmıştır. Önemli Gotik yapılar içinde bulunan katedral, oldukça zengin bezemelidir. Malzemeyi yok eden ağırlıksız bir Gotik anlayışla ele alınmıştır (Resim 04.19).
İspanya Gotik sanatı katedralleri içinde yer alan Toledo, Barcelona ve Sevilla önemli örnekler arasındadır.
