Bizans resminde fresko ve mozaik tekniği ile yapılan resimler önemli bir yer tutmaktadır. Bunların dışında Bizans dünyasında ikonalar, dinsel kitap resimleri, minyatürler ve kumaş resimleri de bulunmaktadır.
Bizans sanatında çok önemli bir yer tutan yaş sıva üzerine toprak boyalarla yapılan duvar resmi olan fresko ile birçok dinsel yapının içi süslenmiştir.
Küçük, birbirinden farklı, üç boyutlu parçaları bir yüzey üzerinde yan yana getirmek suretiyle resim oluşturma tekniği olan ve ilk kez beş bin yıl önce Sümerlilerin kullandığı mozaik tekniğini Bizanslılar daha da ileri götürmüşlerdir.
Erken Bizans Dönemi’nde (5-6. yy) daha çok Hıristiyanlıkla ilgili konular işlenmiştir. Bu dönem eserleri arasında Ayasofya, Aya İrini, Küçük Ayasofya önemli örneklerdir. Fakat 726-842 yılları arasındaki ikonoklast akımlar sırasında bu dönem resimlerinin yok edilmesi nedeniyle fazla bir bilgi günümüze ulaşamamıştır.
İstanbul’da bu dönemden kalma tek örnek Kalenderhane Camii’nde ortaya çıkarılan “Meryem ve Çocuk İsa” (Resim 03.57) konulu mozaik resimdir. İkonoklazma Dönemi ‘nde (725-843) Bizans İmparatorluğu ‘nda İkonoklast adı verilen, tasvire karşı bir hareketin doğmasının nedenleri arasında şunları sayabiliriz: Anadolu insanının resmi, tapınma aracı olarak görmemesi, kutsal tasvirlerden uzak bir din olan Museviliğin etkisi. 7. yüzyılda İslamiyet’in Anadolu’nun güneyindeki bölgelerde yayılışı ve etkili olmasıdır.
İkonoklast akımlar sonunda Bizans ‘ta çok sayıda resim ve fresko yok edilmiştir. Bu dönemde kilise duvarlarına balık, üzüm, horoz resimleri ve haç şekilleri yapılmıştır.
Orta Bizans Dönemi’nde (843-1204) 843’te ikonoklast akımlarının sona ermesiyle İstanbul ve Kapadokya yeni dönem Bizans resim sanatının en önemli yeri olmuştur. Bu dönemde kilisenin getirdiği değişiklikler resim sanatında etkili olmuştur. En önemli plan tipi olan kapalı Yunan haçına uygun olarak inşa edilen kiliselerde resimleme kurala bağlanmıştır.
İstanbul Ayasofya Kilisesi’nin mozaik resimleri, Orta Bizans Dönemi’ne ait olup 9-12. yüzyıllar arasındaki Bizans mozaik sanatındaki gelişmeleri simgelemektedir.
Orta Bizans çağının resim örnekler; Kapadokya (NevşehirÜrgüpGöreme) bölgesinde yer alır, tüf kayaları içine oyularak yapılan kiliselerdeki resimlerin konuları arasında benzerlik olmakla beraber renk anlayışları farklılıklar göstermektedir. Resimler genelde basit bir üsluba sahip olup derin bir dinsel coşku taşımaktadır.
Kapadokya’daki Tokalı, Çarıklı, Elmalı ve Karanlık Kilisesi (Resim 03.58) önemli örnekler arasındadır.
Son Bizans Dönemi’nde (1261-1453) resim sanatında önemli değişiklikler olmuştur. Bu değişikliklerin başında kilisenin koyduğu katı uygulamaların son bulmasıdır. Bu da yapılan eserlere canlı ve hareketli bir anlatım kazandırmıştır. Değişikliklerin bir başka nedeni de Latin istilasının sanatçılara etkisi yanında Doğu ve Batı anlatım tarzlarının Bizans sanatı içinde gerekli ortamı bulabilmesidir.
Dönemin en önemli örnekleri İstanbul Kariye Camii ‘nde bulunmaktadır. Yapıdaki mozaik ve freskler 14. yüzyıla tarihlenmektedir. Nartekste Meryem ve çocuk İsa, İsa’nın doğumu ve mucizeleri sahneleri vardır. Diriliş ve Meryem’in Ölümü sahnelerinde zengin, göz alıcı renkler kullanılmıştır.
Kariye Camisi ‘nin ek yapısında ise apsis içinde Anastasis (Resim 03.59), tonozda Son Yargılama, kilise adamları, savaşçı aziz resimleri fresko tekniğiyle yapılmıştır.
Dönemin resim örneklerinin bulunduğu diğer yapılar ise İstanbul’da Fethiye Camii (Resim 03.60), Vefa Kilisesi, Trabzon Ayasofya Kilisesi (Resim 03.61) ve çok geç bir dönemde yeniden yapılan freskolanyla Trabzon Sümela Manastırı’dır.
İkonalar: Hz. İsa, Meryem Ana, azizler ve onların yaşamlarının canlandırıldığı taşınabilir özelliği olan resim levhalarıdır. İkona yapımın da en yaygın kullanılan malzeme ahşaptır. Ahşap dışında mermer, fildişi, metal, mine ve mozaik türü malzemeler de kullanılmıştır. İkonalar genellikle dikdörtgen ahşap levhalardan oluşur. 5. yüzyıldan itibaren gelişme gösteren ikona sanatı 12. yüzyıldan sonra çeşitli ülkelere yayılmıştır. Koruyucu özelliğine inanıldığı için atölye, dükkân gibi birçok yere asılmıştır (Resim 03.62).
Minyatürler: El yazmalarına metni açıklamak amacıyla yerleştirilen açıklayıcı resimlerdir. Minyatürlerin genellikle papirüs ve parşömen üzerine yapıldığı görülmektedir. Bizans minyatürlerinde hareketlerin ve giysilerin ayrıntılarıyla işlenmiş olması Bizans minyatürlerinde sanatının kendine özgü üslubunu yansıtmaktadır.
Minyatürler, dini ve din dışı kitapları resimlemek için yapılmıştır.