Belirli bir zamanda belirli bir habitatı paylaşan karşılıklı ilişkiler içindeki aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa popülasyon denir. Popülasyon ekolojisi, ekolojik nişleri aynı olan canlıların zamana bağlı sayısal değişikliklerini ve bu değişikliklerin nedenlerini inceler. Canlıların biyotik ve abiyotik faktörlerden nasıl etkilendiklerini araştırır.
Popülasyonun bireyleri aynı çevresel kaynaklara ihtiyaç duyduklarından çevredeki değişiklikler popülasyonun bireylerini etkiler. Popülasyondaki bireyler bu kaynaklar için birbirleriyle rekabet hâlindedir.
Popülasyonların büyüklüğü sabit değildir. Sahip olduğu birey sayısı ve biyokütlesi zaman içinde değişim gösterir. Popülasyonda zaman içindeki değişimler üzerine etkili faktörler popülasyon dinamiği olarak adlandırılır. Popülasyonun yoğunluğu, bireylerin dağılımı, popülasyonun büyüklüğü ve yaş dağılımı popülasyon dinamiğinin konusudur.
Popülasyonun Yoğunluğu
Belli bir alandaki ya da hacimdeki birey sayısı popülasyon yoğunluğunu belirtir. Ekologlar doğrudan sayma, işaretleme, örneklem, dolaylı sayım gibi yöntemleri kullanarak popülasyon yoğunluğunu hesaplar. Popülasyona yeni bireylerin eklenmesi ya da bireylerin ayrılmasıyla popülasyon yoğunluğu değişir.
Doğum ve içe göçler popülasyon yoğunluğunu artırırken ölüm ve dışa göçler popülasyon yoğunluğunu azaltır. Kentleşme ve doğal yaşam alanlarının tahribatı da popülasyon yoğunluğunun azalmasına neden olur. Popülasyon yoğunluğu artarsa besin bulmakta güçlükler ortaya çıkar ve rekabet gözlenir.
Popülasyonun Dağılımı
Popülasyonu oluşturan bireyler yaşam alanlarına değişik modellerde dağılım gösterir. Dağılımın po- pülasyon artışı üzerine etkileri vardır. Popülasyonun büyüklüğünü tahmin edebilmek için dağılım modellerinin bilinmesi gerekir. Sıcaklık, nem, rüzgâr gibi çevresel faktörler dağılım modellerinin oluşmasında etkilidir. Popülasyonların dağılımı kümeli dağılım, düzenli dağılım ve rastgele dağılım olmak üzere üç tiptir.
Kümeli dağılım: Bireylerin belli alanlarda toplandığı dağılım şeklidir. Gruplar arası uzaklık ve grupların içerdiği birey sayıları farklılık gösterir. En yaygın dağılım modelidir. Popülasyondaki bireyler beslenmek ya da avcılardan korunmak gibi nedenlerle gruplar oluşturabilir. Mantarlar besinin bol olduğu yerde kümeleşir. Kurtlar daha kolay avlanmak için gruplaşır. Afrika mandaları, kuşlar ve küçük balıklar savunma amacıyla grup oluşturur.
Düzenli dağılım: Alan savunması, besin ve çiftleşme rekabeti gibi popülasyondaki bireylerin birbirini doğrudan etkilediği durumlarda ortaya çıkar. Bireyler arasındaki uzaklık birbirine yakındır ve bireyler arasında sıkı bir etkileşim vardır. Kümeli dağılıma göre daha nadir rastlanan dağılım şeklidir. Kral penguenlerindeki ve sedir ormanlarındaki sedir ağaçlarının dağılımı düzenli dağılıma örnektir.
Rastgele dağılım: Bireylerin dağılımlarında karşılıklı bir etki yoktur. Bireyler kendileri için uygun alanları seçer ve aralarındaki mesafe farklıdır. Bireyler arasında etkileşim en azdır. Doğada çok yaygın görülmemekle birlikte popülasyonlarda genellikle kümeli bir dağılıma eğilim vardır. Karahindiba ve Brunsvigia (burunsvigya) tohumları rüzgârla rastgele taşınarak rastgele dağılım gösteren yaşam alanları oluşturur.
