Fiyat mekanizmasının meydana gelebilmesi arz ve talebe bağlıdır. Talep eğrisi, tüketicilerin farklı fiyat düzeyinde satın almaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarını oluştururken arz eğrisi ise farklı fiyat düzeylerinde üreticilerin satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarından oluşmaktadır.
Ekonomide karar verici gruplar birbirinden farklıdır. İşte üretici ve tüketici kararlarının nasıl olacağı sorunu piyasada çözümlenir. Arz ve talebin karşılıklı etkileşimi sonucu, piyasa dengesi (denge fiyatı ve miktarı) belirlenir.
Tablo ve Grafikte görüldüğü gibi gömlek fiyatı 10 iken gömlek talebi 5.000 adet olacaktır. Bu fiyat düzeyini yetersiz bulan üreticiler 2.000 adet gömlek sunacaktır. Talep fazlalığı nedeniyle bu sefer gömlek fiyatları 15 ‘ye çıkacaktır. Yükselen bu fiyatlar, talep kuralı gereğince gömlek talebini 3.000 adede kadar düşürecektir.
Diğer yandan yükselen fiyatlar arzı teşvik edecek ve 3.000 adet arz düzeyi oluşacaktır. Bu durumda arz ve talep eşitlenmiş olacaktır. Piyasada arz ve talebi eşitleyen fiyat düzeyine piyasa denge fiyatı denir. Yukarıdaki grafiğe göre denge fiyatı 15 ‘dir. Denge durumunun ne kadar süreceği fiyat dışı diğer faktörlere ve firma davranışlarına bağlıdır. Fiyat artışını devam etmesi durumunda talep azalacak ve arz yükseleceği için denge fiyatından uzaklaşacaktır. Böylece arz fazlalığı oluşacaktır.