“Adalet mülkün temelidir”. Hz. Ömer (r.a.)
Adalet sözlükte doğruluk, eşitlik, denklik, aşırılıktan uzak ve dengeli olma anlamındadır. Terim anlamı ise bir işi yerli yerine koyma, hak sahibine hakkını verme, hak ve hukuka uygunluk demektir.
Adalet, Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde genellikle “düzen, denge, denklik, eşitlik, gerçeğe uygun hükmetme, doğru yolu izleme, takvaya yönelme, dürüstlük, tarafsızlık” gibi anlamlarda kullanılmıştır.
“Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder, çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.” (Nahl suresi, 90.ayet)
Toplumsal hayatta insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar vardır. Bu kurallar bireyin ve toplumun huzur ve güvenliğini sağlar. Bunun gerçekleşmesi için de adaletin gözetilmesi gerekir. Adalet hukuka bağlı kalmayı, herkese eşit davranmayı gerektirir.
Nitekim Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyrulur; “Ey iman edenler! Adaleti titizlikle ayakta tutan, kendiniz, ana-babanız ve akrabanız aleyhinde de olsa Allah için şahitlik eden kimseler olun. (Haklarında şahitlik ettikleriniz) zengin olsunlar, fakir olsunlar Allah onlara (sizden) daha yakındır. Hislerinize uyup adaletten sapmayın, (şahitliği) eğer büker (doğru şahitlik etmez) yahut şâhitlik etmekten kaçınırsanız (biliniz ki) Allah yaptıklarınızdan haberdardır.” (Nisa suresi, 135.ayet)
Peygamber Efendimiz(s.a.v.) döneminde soylu bir kadın hırsızlık yapar. Dönemin ileri gelenlerinden bir kısım kişiler kadının affedilmesini isterler. Peygamberimiz (s.a.v.) bu isteğe şiddetle karşı çıkmış ve geçmiş ümmetlerin helâk olmasının başlıca sebeplerinden birinin cezaların sadece fakir ve zayıf kimselere tatbik edilip zengin, soylu ve güçlülerin affedilmesi olduğunu söylemiştir.
Kanun önünde herkesin eşit olması gerektiğini de şöyle vurgulamıştır; “Allah’a yemin ederim ki eğer hırsızlık yapan Muhammed’in kızı Fâtıma olsaydı onun da elini keserdim” ( Buhari, Enbiya, 54.)
Adaletin gözetilmesi İslam hukukunun önemli ilkelerden biridir. Adalet toplum hayatının en önemli denge unsuru ve teminatıdır. Kur’an-ı Kerim’e göre adaletin ölçüsü yahut dayanağı hakkaniyettir. Bununla ilgili Maide suresinin 8. ayetinde şöyle buyrulmaktadır; “Ey iman edenler! Allah için hakkı titizlikle ayakta tutan, adalet ile şahitlik eden kimseler olun. Bir topluma olan kininiz sizi adaletsizliğe itmesin. Adil olun. Bu, Allah’a karşı gelmekten sakınmaya daha yakındır. Allah’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz Allah yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.”