İran – Irak Savaşı (1980-1988)

İran ve Irak, 1920’lerden itibaren Dicle ve Fırat nehirlerinin birleşerek Basra Körfezi’ne döküldükleri Şattülarap Su Yolu üzerinde anlaşmazlık içindeydiler.

1970’lerde iyice gerginleşen ilişkiler, 1975’teki Cezayir Antlaşmasıyla geçici olarak düzelmişti. Irak, Cezayir Antlaşması’ndan sonra hızla silahlanmış, 1978’de Arap Birliği zirvesine ev sahipliği yaparak saygınlığını arttırmıştı.

İran – Irak Savaşı (1980 – 1988)

1979’daki Camp David Antlaşması’yla Arap dünyasının liderliği Mısır’dan Irak’a geçmişti. 1980’e gelindiğinde, İran’ın tüm Şiilere ve Basra Körfezi’nin çevresine sahip olma politikası, Irak lideri Saddam Hüseyin’i tedirgin etti.

Rejim değişikliğinden dolayı İran’ın iç sorunlar yaşamasından yararlanmak isteyen Irak, 1975’teki Cezayir Antlaşması’nı feshettiğini açıklayarak 22 Eylül 1980’de İran’a saldırdı. ABD ve SSCB, başlangıçta gelişmelere tarafsız kaldılar. SSCB, ilerleyen yıllarda İran yanlısı bir tutum aldı.

İran – Irak Savaşı (1980 – 1988)

ABD ve Avrupa ülkeleri ise İran’daki Humeyni rejimine karşı oldukları için Irak yanlısı bir politika izlediler. Savaşta, Suriye ve Libya İran’ı; diğer Arap ülkeleri ise Irak’ı destekledi. Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri, Saddam Hüseyin’in tüm Körfez’e egemen olma tehlikesine karşın Irak’ın Şii tehlikesini yok etmesini çıkarlarına uygun buldular.

Mısır ise Irak yanlısı olsa bile bölünmeye katılmayarak Arap dünyasında etkisini arttırdı. 1986’da SSCB’nin yardımını da alan İran, Basra Körfezi’ne hâkim olmaya başladı. Bu gelişme Orta Doğu petrollerine bağımlı olan ABD ve Batılı ülkeleri harekete geçirdi. 1987’de ABD, İngiltere ve Fransa Basra Körfezi’ne donanma göndererek İran’ın Irak karşısındaki üstünlüğünü kırdılar.

BM’nin çağrısıyla 6 Ağustos 1988’de ateşkes yapıldı. Barış antlaşması ise Irak’ın 1990’da Kuveyt işgaline ABD’nin müdahalesinden sonra gerçekleşti. Böylece Irak, ele geçirdiği toprakları İran’a geri verdi. İran-Irak Savaşı bir milyona yakın insanın yaşamını yitirmesine neden olurken 150 milyar dolarlık ekonomik kayba yol açtı. Savaş, Arap dünyasını bölerek İsrail üzerindeki baskının azalmasına, İsrail’in bölgede rahat hareket etmesine neden oldu. ABD, SSCB ve bazı Avrupa ülkeleri silah satışından büyük kazanç elde etti.

Yorum yapın