Haritalarda ölçekler kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere ayrılır.
Kesir Ölçek
Haritalardaki küçültme oranının (ölçeğin) kesir ile ifade edilmesidir.
Örnek 1/100.000, 1/25.000 gibi. Kesir ölçeğin pay ve paydasındaki birim cm’dir. Kesir ölçeğin payı daima 1 ile gösterilir.
Kesir ölçeğin paydası küçültme oranını gösterir.
Ölçeğin paydasındaki rakam büyüdükçe ölçek küçülür. Örneğin
1/20.000 ölçekli bir harita 1/5.000 ölçekli bir haritaya göre daha küçük, 1/100.000 ölçekli bir haritaya göre ise daha büyük ölçeklidir.
Çizgi Ölçek
Haritalarda küçültme oranı çizgi ölçekle de belirtilebilir. Bu ölçekte küçültme oranı eşit bölümlenmiş bir çizgi üzerinde gösterilir (Şekil 1.24). Çizginin üzerindeki sayılar gerçek uzaklığı, çizginin uzunluğu ise haritadaki uzunluğu gösterir.
Örneğin aşağıdaki çizgi ölçekte haritadaki 1cm’lik uzunluk gerçekte 1 km’yi göstermektedir. Çizgi ölçek, haritaların fotokopi ile büyütülmesi ve küçültülmesi sırasında oranını koruduğundan kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır.
| BİLGİ KUTUSU |
| Ölçeğin hem pay hem de paydasında uzunluklar cm’dir. Ancak çizgi ölçekler hazırlanırken çoğunlukla km ve m gibi değerler kullanılır. Ölçeğin paydasını km ve m’ye dönüştürmek için aşağıdaki işlemler yapılmalıdır. cm’den km’ye 5 sıfır silinir. km’den cm’ye 5 sıfır eklenir. cm’den m’ye 2 sıfır silinir. m’den cm’ye 2 sıfır eklenir.
|
Ölçeklerine Göre Haritalar Nelerdir?
Haritaların ölçekleri, çizilecek haritanın kapsam ve amacına göre değişir. Haritaya aktarılacak ögelerin dağılışını doğru yerleştirmek ve göstermek için uygun ölçeğin seçilmesi önemlidir.
Ayrıntılı harita çizimlerinde büyük ölçek kullanılırken dünya üzerindeki olayların genel dağılışını gösteren haritalarda küçük ölçek tercih edilmektedir.
|
Büyük Ölçekli Haritalar |
Ölçekleri 1/200.000’den büyük olan haritalardır. | Bu haritalarda yer şekilleri, yollar ve yerleşim merkezleri ayrıntılı olarak gösterilir. Planlar bu grup içerisinde yer alır. |
|
Orta Ölçekli Haritalar |
Ölçekleri 1/200.000 ile 1/500.000 arasında değişir. |
Bu ölçekler kullanılarak hava ve kara yolu haritaları ile fiziki haritalar yapılır. |
|
Küçük Ölçekli Haritalar |
Ölçekleri 1/500.000’den daha küçük olan haritalardır. | Bu ölçeklerle hazırlanan haritalar geniş alanları, dünyanın tamamını, kıtaları ve ülkeleri göstermek için çizilir. Bu tür haritalarda ayrıntılar iyice azalır. |
