Dünya üzerinde canlıların yaşadığı alanların tamamına biyosfer (ekosfer ya da küresel ekosistem) adı verilir (Görsel 3.2). Biyosfer, okyanusların tabanından atmosferin belirli yüksekliğine kadar geniş bir alanı kapsar. Biyosferin kalınlığı, kutuplara doğru azalırken Ekvator’a doğru artar. (Görsel 3.3).
Biyosferi oluşturan ekosistemler etkileşim hâlindedir. Her canlı, yaşadığı ekosistemin bir parçasıdır ve ekosistemde görevleri vardır. Canlılar, içinde yaşadıkları çevre ile sürekli etkileşim hâlindedir. Belirli bir ortamda etkileşim hâlinde olan canlılar ile içinde bulundukları cansız çevreye ekosistem adı verilir. Çok sayıda ekosistem bir araya gelerek biyosferi oluşturur. Cansız etmenler; su, sıcaklık, mineral gibi faktörlerden oluşurken canlı etmenler ise üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılardan oluşur.
Ekosistemlerin devamlılığı enerji akışı, besin zinciri ve madde döngülerine bağlı olarak gerçekleşir. Bu üç unsur birbirine bağımlıdır. Bu unsurlar birbirini destekler, yeniler ve tamamlar. Bir göl ekosisteminde balıklar tüketicileri, yosunlar üreticileri oluştururken çürükçül bakteriler ve küfler ortamdaki organik atıkları enerji kaynağı olarak kullanır. Bu canlıların tamamı su ortamından etkilenir (Görsel 3.4).
Bir orman ekosisteminde kuşlar, omurgasız hayvanlar ve mantarlar bazı tüketici canlıları oluştururken bitkiler, fotosentetik ve kemosentetik bakteriler üretici canlıları oluşturur. Çürükçül bakteri ve küfler, organik atıkları parçalayarak madde döngüsüne katkı sağlar. Bütün canlılar, toprak ve havadan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenir ve suya gereksinim duyar (Görsel 3.5).
Ekosistemdeki bütün unsurlar, birbirlerini etkileyen bir denge içindedir.
Ortak bir atadan gelen, yapı ve işleyiş açısından benzer organlara sahip olan, aralarında gen alışverişi yapabilen ve kısır olmayan nesiller üreten canlılara tür denir. Sınırlı bir çevrede, belirli bir zaman diliminde bir arada yaşayan aynı tür canlıların oluşturduğu topluluğa ise popülasyon denir.
Ekolojik organizasyonu büyükten küçüğe doğru, biyosfer, ekosistem, komünite, popülasyon ve organizma olarak sıralayabiliriz.
Aynı tür bireyler popülasyonları ve farklı popülasyonlar bir araya gelerek komüniteleri; cansız (abiyotik) çevre ve komüniteler ise ekosistemleri oluşturur. Ekosistemler kesin sınırlarla birbirinden ayrılmaz. Ekosistemler birbirini etkiler. Aynı popülasyonlar farklı ekosistemlerde bulunabilir. Ekosistemlerin bir araya gelmesi sonucunda biyosfer oluşur. Ekosistemlerde her popülasyonun bir görevi vardır. Ekosistemi oluşturan cansız ve canlı etmenler arasında uyum ve denge söz konusudur. Ekosistemin birimlerinden birinin etkilenmesi, az ya da çok diğer birimlerin de etkilenmesine neden olur.
Sınırları belirli bir alanda birbirleriyle etkileşim içerisinde bulunan canlıların oluşturduğu topluluğa komünite denir. Komüniteler, geniş bir çeşitliliğe sahiptir.
Komüniteler, tür çeşitliliği ve birey sayısı bakımından farklılıklar gösterir. Bazı komüniteler, tür çeşitliliği bakımından çok zengindir. Mercan resifleri bu tip komünitelere örnektir.
Komünitelerin yaşamlarını sürdürdükleri coğrafik alanlara biyotop denir. Biyotoplar küçük ya da büyük olabilir. Bir komünitenin tür çeşitliliği, büyüklüğüne değil, ekolojik şartlarına bağlıdır. Küçük bir gölde, çöllerden daha fazla tür bulunur.
Komüniteler, ortam şartlarını ve içinde bulundukları ekosistemleri etkiler. Bununla birlikte ortam şartları da komüniteleri etkiler.
Komüniteler arası geçiş bölgelerine ekoton denir. Ekotonlar farklı komünitelere ait türleri bir arada bulundurabildikleri için tür çeşitliliği açısından her iki komünitenin türlerini de ortak olarak bulundurabilir.
Canlıların doğal olarak yaşadıkları ve üredikleri ortamlara habitat denir. Kısaca habitat, canlıların doğadaki adresidir.
Canlıların yaşadığı ekosistemde yapmak zorunda olduğu görevlere ise ekolojik niş denir. Diğer bir ifadeyle niş, canlıların doğal kaynaklardan yararlanma şeklidir. Canlıların doğal yaşamlarını devam ettirebilmeleri için uygun habitatları bulmaları gerekir.
Popülasyonu oluşturan bireyler, aynı besin kaynaklarını tüketir ve çevresel şartlardan benzer şekillerde etkilenir. Ortam şartlarının zorlaşması popülasyon bireyleri arasında tür içi rekabete neden olur.
