Budizm’in Tarihçesi
Budizm, MÖ 6. yüzyılda Kuzey Hindistan’da Himalayalar’ın eteklerindeki bir krallıkta dünyaya gelen ve gerçeği olduğu gibi gördüğü için kendisine aydınlanmış, uyanmış anlamında “Buda” adı verilen Siddharta Gautama Sakyamuni’nin öğretilerine dayalı olarak gelişen bir dinsel gelenektir.
Hindu dinsel geleneği içerisinden ortaya çıkmasına rağmen Hinduizm’in çok tanrıcılığına, Brahmanlar denilen din adamlarının otoritelerine, kast sistemine ve karma doktrinine (öğretisine) tepki olarak gelişmiştir.
Hindistan’da doğmuş olmasına rağmen bu dinin mensupları daha çok Çin, Moğolistan, Sri Lanka, Tayland, Myanmar, Vietnam, Singapur, Malezya, Tayvan, Tibet, Kore, Japonya, Endonezya, Laos gibi Güney Asya ve uzak Doğu ülkelerinde bulunmaktadır.
Bunun yanında bazı Batı Avrupa, ABD ve Avustralya ülkelerinde de yeni bir Budist mezhep olan Zen Budizm ilgi görmüş ve taraftar bulmuştur. Hızlı bir gelişme gösteren bu dinî hareket, 400-450 milyon civarındaki mensupları ile yaşayan büyük dünya dinleri arasına girmiştir.
Buda’nın hayatı ve geliştirdiği öğreti, yaklaşık dört asır, mensuplarınca sözlü olarak nesilden nesile nakledildikten sonra MÖ 1. ile MS 1. yüzyılları arasında Pali dilinde yazıya geçirilerek Tripitaka (Üç Cevher) adı altında bir araya toplanmıştır.
Hindistan’ın kuzeydoğusunda, şimdiki Nepal’in bulunduğu bölgedeki Sakya kabilesi yöneticisinin çocuğu olarak MÖ 563’te doğan Prens Gautama saray eğlenceleri içinde yaşarken yirmi dokuz yaşına geldiğinde acılar karşısında ruh sükûnetini yitirmeyen bir keşişten etkilenerek gerçek hayatın saraydakinden farklı olduğunu anladı.
Sarayı, karısını ve oğlunu terk ederek altı yıl boyunca tek başına çileli bir hayat yaşamayı seçti. Ardından, aşırı zevk düşkünlüğü gibi dünyadan uzak bir hayat yaşamanın da insanı gerçeğe ulaştıramayacağını anladı. Bodhi ağacı denilen bir tür incir ağacının altında düşünce hâlinde iken aydınlanmaya erişti. Bu iki hayat dışında başka bir yol “orta yol” olabileceği kanaatine vardı. Vardığı bu orta yolu da “Sekiz Dilimli Yol” olarak açıkladı. Bu orta yol, kişiyi Nirvana’ya ulaştıracaktır. Nirvana’ya ulaşmak için kötü huylara sahip benliği, arzu ve ihtirası yok edip, olgunluğa kavuşmak gerekmektedir.
Budizm’in İnanç Sistemi
Budizm’in en karakteristik özelliği “Tanrı’nın” varlığı veya yokluğuyla ilgilenilmemesidir. Buda, içinde dünyaya geldiği ve yetiştiği Hindu tanrı ve tanrıça inançlarına ve kutsal kitaplarına hiçbir değer vermemiştir. Budistler Buda’nın aydınlanmaya ulaştıktan sonra Tanrı hâline geldiğine inanmaktadırlar.
Budizm’de “iman ikrarı” üç temele dayanmakta ve “Tripitaka” (üç cevher) olarak nitelendirilmektedir.
“Buda’ya sığınırım, Dharma’ya (Buda Öğretisi) sığınırım, Sangha’ya (Rahipler Topluluğu) sığınırım” cümlesi her Budist’in söylemesi gereken bir ifadedir. Bu üç esastan birini kabul etmeyen Budist olamaz.
Buda’ya göre bireysel ruh ve ego anlamında bir öz mevcut değildir. Kişinin içinde metafizik olarak bir gerçeklik olmadığını iddia etmektedir. Canlı cansız bütün varlıklar ve evrendeki her şey geçicidir. Her şey birbiri ile bağlantılıdır ve varlıklar birbirlerinin var olmasına bağlıdır. Çevreden bağımsız ve sonsuza kadar değişmeden kalacak bir varlık yoktur.
Buda’ya göre insanoğlu şu beş unsurdan oluşmaktadır. Bunlar; vücut, duyular, idrakler, eğilimler ve bilinçliliktir. Buda’nın öğretisinin odak noktası, kişiye bu dünyada acı ve ıstırap veren her şeyden kurtararak nirvanaya ulaşmasını sağlamaktır. Nirvanaya ulaşmaları için ise “sekiz dilimli yolu” takip etmeleri gerekir.
