Varlığı Oluş Olarak Kabul Edenler

Herakleitos (MÖ 540-480)ʼa göre evrenin ana maddesi ateştir. O ateşi ana madde olarak kabul etmekle varlıkların bir madde değil, oluş olduğunu anlatmak istemiştir.

Herakleitos ʼa göre evrende değişmeden kalan bir şey yoktur. Her şey ateş gibi sürekli bir değişim hâlindedir. Ona göre evren bir yönüyle ateşe, diğer yönüyle de bir nehrin akışına benzer. Aynı nehirde iki kez yıkanılmaz. İlk girdiğimiz nehir akıp gitmiştir. İkinci kez nehre girdiğimizde nehir artık aynı nehir değildir. Değişmeden kalan, değişmeyen şey madde değil, değişmenin yasasıdır. Yasa, kısa ve basittir. Her şey değişir ve yasa bu değişimi yönetir. Bu yasa maddenin karşıtına dönüşümü yasasıdır.

Herakleitos ʼa göre her şeyin başlangıcını varlıklar arasındaki karşıtlık oluşturur. Evrendeki tüm olaylara “logos (akıl)” hükmeder. Herakleitosʼun tanrısal akıl dediği bu tümel aklın bir parçası da insandaki akıldır. İnsan, aklı sayesinde olayları ve değişimi kavrayabilir.

Whiteheadʼe göre evrendeki her şey oluş hâlindedir. Bir şeyin varoluşu başka bir şeyin sebep oluşu nedeniyledir. Whiteheadʼin öğretisinin adı “süreç felsefesi” dir. Ona göre evrende yaratıcı bir Tanrı vardır ve onun dışında evrende hiçbir şey kendi başına var olamaz. Evrendeki varlıkların oluş hâlinde değişimini sağlayan Tanrıʼnın yaratıcılık ve süreklilik özelliğidir.