Bir kutuptan diğer kutba geçtiği düşünülen hayalî çizgiye eksen adı verilir. Dünya ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmektedir (Şekil 1.4).
Dünya, kendi ekseni etrafındaki bir tam dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bu süre bir gün olarak adlandırılır.
Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüş hızı her yerde aynı değildir. Çizgisel hız olarak adlandırılan dönüş hızı Ekvator’da saatte yaklaşık 1.670 km’dir. Ancak kutuplara doğru gidildikçe dönüş hızı azalır ve kutup noktalarında sıfıra düşer (Şekil 1.5).
Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüşünün ortaya çıkardığı birçok sonuç vardır. Günlük hayatta bu sonuçların birçoğu doğrudan görülebilir. Örneğin gece ve gündüz sürekli bir döngü içerisinde birbirini takip eder. İnsanlar da yaşamına bu döngüye adapte olarak devam eder.
Diğer yandan Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı gün içinde değişir. Bu nedenle günün farklı saatlerinde farklı sıcaklık değerleri ortaya çıkar. İnsanlar da bu sıcaklık değişimine bağlı olarak günlük yaşantılarını devam ettirirler.
Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünün ortaya çıkardığı diğer sonuçlar şu şekilde özetlenebilir:
- Doğu ve batı yönleri oluşur.
- Yerel saat farkları oluşur (Görsel 13).
- Cisimlerin gölge boyları ve yönü, günün saatine göre değişir.
- Her iki yarım kürede 30o ve 60o enlemlerinde dinamik basınç alanları oluşur.
- Sürekli rüzgârlar ile okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar oluşur.
- Ekvator’dan kutuplara gidildikçe gurup ve tan süresi Meltem rüzgârları oluşur
BİLGİ KUTUSU
Dünya’nın Güneş’e bakan tarafı aydınlık iken diğer tarafı karanlıktır. Aydınlık yerler ile karanlık yerleri birbirinden ayıran sınıra aydınlanma çemberi adı verilir. Aydınlanma çemberi, Dünya’nın günlük ve yıllık hareketine bağlı olarak gün ve yıl içerisinde yer değiştirir.
