Türkiye fiziki coğrafya özellikleri nedeniyle farklı iklim koşullarının görüldüğü bir ülkedir. Yer şekilleri, etkili olan hava kütleleri gibi özellikleri iklim elemanlarının kısa mesafeler içinde farklılaşmasına neden olur. İklim koşulları Türkiye’nin hem doğal hem de beşerî özellikleri üzerinde etkilidir.
Türkiye, iklim özellikleri ve iklim çeşitliliği ile dikkat çeken bir ülkedir. Ülkenin iklim koşulları çeşitli faktörlerden etkilenmiştir. Bu faktörler şunlardır:
Enlem
Türkiye’nin enlem özellikleri iklim koşulları üzerinde belirleyicidir. Enlem özelliği nedeniyle güneyden kuzeye doğru gidildikçe Güneş ışınlarının düşme açısı küçülür ve sıcaklık azalır. Bununla birlikte Türkiye’de, sürekli rüzgârlar olan alize ve kutup rüzgârları görülmezken batı rüzgârları etkili olur.
Yer Şekilleri
Türkiye genellikle dağlık ve engebeli yer şekillerine sahiptir. Kuzey ve güney kesimlerinde kıyıya paralel uzanan yüksek sıradağların bulunması nemli hava kütlelerini çoğu yerde kıyıya hapsetmiştir (Harita 1.31).
Bu nedenle Akdeniz ve Karadeniz’in kıyı kesimlerinde nemli iklimler çoğunlukla sadece dar bir kıyı şeridi boyunca etkili olur. Bu durum Türkiye’de karasal iklim koşullarının geniş alanlarda etkili olmasının temel nedenidir. Ege kıyılarında ise dağlar kıyıya dik uzandığından nemli iklim iç kesimlere daha çok sokulabilir ve Akdeniz ikliminin etkili olduğu alan genişler.
Yükselti
Türkiye ortalama yükselti değeri (1132 m) fazla olan bir ülkedir (Grafik 1.20). Türkiye’de yer şekillerinin yükseltisinin kısa mesafeler içinde değişmesi sıcaklığın ve diğer iklim özelliklerinin değişmesine neden olmaktadır. Örneğin daha yüksek olan Doğu Karadeniz kıyıları, Batı Karadeniz’e göre daha çok yağış alır.
Çevresindeki Denizler
Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkedir. Denizler büyük nem kaynakları olduğu için yakın çevresinin sıcaklık farkları ve yağış gibi iklim özelliklerini etkiler. Denizlerden uzaklaştıkça nemlilik azalır, karasal iklim koşulları görülür.
Türkiye’nin etrafının denizlerle çevrili olmasının sonucu olarak, kıyı kesimleri iç kesimlere göre daha yağışlı ve sıcaktır.
Hava Kütleleri
Türkiye’de etkili olan hava kütleleri, doğdukları ve geçtikleri yerlerin özelliklerine bağlı olarak farklı etkilerde bulunur (Harita 1.32).
