Türk Bankacılık Sistemi; T.C. Merkez Bankası (TCMB), ticaret, kalkınma ve yatırım bankalarından oluşur.
Merkez Bankası, hükûmetin para arzını kontrol etmekte en önemli aracıdır. Merkez Bankası aynı zamanda hükûmetle bankalar arasındaki ilişkiyi de sağlar. Merkez Bankası bir ülkede para ve kredi politikalarını yürütmekle görevli temel bankadır.
Kimi zaman “Bankaların Bankası “olarak da adlandırılan Merkez Bankası devlet adına para basma işlevini (emisyon) de üstlenmektedir.
Merkez Bankasının Görev ve Yetkileri Nelerdir?
- Banknot basmak ve paranın dolaşımını sağlamak.
- Devletin veznedarlık görevini yapmak.
- Malive iktisadi konularda devletin danışmanlığını yapmak.
- Ticari bankaların para rezervlerini (mevduat sahiplerine güvence sağlamak ve mali kesimde oluşabilecek panikleri önlemek amacı ile ticari bankalara ait, merkez bankasında tutmak zorunda oldukları mevduat) muhafaza etmek.
- Bankaların mevduatları dolayısıyla ayıracakları karşılıkları ve bunlara uygulanacak faiz oranlarını tespit etmek.
- Ülkenin uluslararası ödeme araçlarının koruyuculuğunu yapmak.
- Kredi işlemlerini düzenlemek ve denetlemek.
- Para piyasalarında istikrarı sağlamak.
- Para ve kur politikalarını belirlemek.
- Reeskont ve avans işlemleri yapmak. Ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetmek.
- Bankalardaki mevduatın vade türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemek.
- Banka olağanüstü hallerde ve TMSF kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda belirleyeceği usul ve esaslar doğrultusunda bu fona avans vermek.
Bankaların ve Merkez Bankasının görevlerinden bazıları;
- Aracılık,
- Kaynaklara akıcılık sağlamak,
- Banknot basma ve paranın dolaşımını sağlamak,
- Kaynak kullanımlarını iyileştirmek,
- Devletin veznedarlık görevini yapmak,
- Kısa süreli fonları, uzun süreli fonlar hâline dönüştürmek,
- Kaydî para veya banka parası yaratmak,
- Mali ve iktisadi konularda devletin danışmanlığını yapmak,
- Ulusal ve uluslararası ticareti geliştirmek,
- Ticari bankaların para rezervlerini muhafaza etmek,
- Para politikasının etkinliğini artırmak,
- Gelir ve servet dağılımını etkilemektir.
Merkez Bankasının Ekonomideki Yeri ve Önemi Nedir?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 30 Haziran 1930 tarihinde kurulmuştur. Devletin, bankerlik hizmetlerini Merkez Bankasının üstlenmesi, para arzını ve kredi hacmini ekonominin yararına ve hükûmetlerce izlenen politikalara uygun olarak ayarlama imkânı vermektedir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, devlet adına banknot çıkarmak suretiyle devlet adına para hareketlerini düzenleme yetkisine sahiptir. Madenî paralar ise hazinenin sorumluluğunda darphaneye bastırılır. T.C. Merkez Bankasının kontrolü ile piyasaya sürülür. T.C. Merkez Bankası anonim şirket olarak kurulmuş olup 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu ile banka statüsü dışında kalan durumlarda özel hukuk kurallarına tâbîdir. Banka Kanunu’nda tanımlandığı üzere banka hisselerinin en az % 51’i Hazineye ait olup kalan kısmı millî bankalar, yabancı bankalar ve Türk ticaret müesseseleri ve Türk vatandaşlığına haiz gerçek ve tüzel kişilerce sahip olunmuştur.
Merkez Bankasının para politikası; Merkez Bankasının faiz oranlarına, döviz kuruna ve para arzına yönelik kararları yoluyla toplam talebi ve dolayısıyla da enflasyonu etkilemesini ifade eder. Merkez bankaları, faiz oranlarına ilişkin kararlarını enflasyonun o günkü değerine göre değil, gelecekte izleyeceği seyre göre alır.
Merkez bankaları genellikle fiyat istikrarını sağlamada faiz oranlarını temel araç olarak kullanır. Çünkü fiyat istikrarı Türkiye’de ekonomik istikrarın olmazsa olmaz koşuludur. Bu çerçevede Merkez Bankasının temel hedefi düşük enflasyonda fiyat istikrarı sağlamaktır. Fiyat istikrarının sağlanması ekonomik istikrarı beraberinde getirecek, yüksek ve sürdürülebilir bir büyüme artışının oluşmasına yol açacak ve neticesinde halkın yaşam kalitesini yükseltecektir.