Mevlana Anadolu’da, düşünceleri en fazla etkili olan ve yüzyıllardır eserleri okunmaya devam eden şair, yazar ve mutasavvıflardandır. Mevleviyye tarikatının kurucusudur. 1207 yılında Horasan’ın Belh şehrinde doğdu.
Mevlana’nın asıl adı Muhammed, lakabı Celaleddin’dir. Kendisini yüceltmek için “Mevlana”, Anadolu’da ömrünü geçirmesinden dolayı “Rumi”, Belh şehrinde doğmasından dolayı “Belhî” adıyla anılır.
Mevlana tam anlamıyla âlim, sufi ve şairlik özelliklerine sahip biridir. Çocukluğunda babasının yanında başladığı öğrenimini daha sonra gittiği Halep ve Şam’da sürdürmüştür. İlk tasavvufi eğitimini de babasından almıştır. Horasan’dan Bağdat’a, Mekke ve Medine’den Şam’a kadar döneminin önemli ilim ve irfan merkezlerini ziyaret eden Mevlana, medeniyetimizin tüm birikimini Anadolu’ya taşımıştır.
Mevlana’daki dinî tasavvufi düşüncenin kaynağı Kur’an ve Sünnet’tir. Belh şehrindeki Moğol İstilası’ndan sonra ailesiyle Nişabur’a gitti. Orada Feridüddin Attâr’la karşılaştı. Hac görevini yerine getirdikten sonra sırasıyla Malatya, Erzincan, Sivas, Kayseri, Niğde’den geçerek Karaman’a yerleşti. Burada yedi yıl kaldıktan sonra Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad’ın davetiyle Konya’ya yerleşti.
Onun hakkındaki çalışmalar ve eserlerinden yapılan tercümeler vasıtasıyla görüşleri bugün dünyada geniş bir kitleyi etkilemiştir. Divan-ı Kebir, Mesnevi, Fîhi Mâ fîh gibi eserleri vardır. Bu eserler İslam dünyasında olduğu gibi Batı’da pek çok ülkede de en çok okunan kitaplardandır.
Mevlana’nın düşünce sistemi kendisinden sonra Mevlevilik adıyla sistemli hâle gelmiştir. Oğlu Sultan Veled’den sonra Mevlevi tarikatının liderliğini “Çelebi” denilen şeyhler yürütmüştür.
“Ben insanların kusurlarını gören gözümü kör ettim.” Mevlana