Varlık Felsefesinin Temel Soruları

Varlık, varoluşun özü, varoluş da varlığın özüdür. Çünkü “varlık” genel bir oluşu, “varoluş” ise özel bir oluşu ifade eder.

Varlık genel bir oluş kategorisini anlatırken varoluş özelinde bir genellik ifade eder. Özel veya genel olsun var olmak, öz olmak nedir? Aristotelesʼe göre “öz” kendi başına varolandır. İlk ve temel kategoridir.

Varlık felsefesi bakımından çağlar boyunca önemini yitirmemiş olan soru “Varlık var mıdır?” sorusudur. Bu soruya “Varlık yoktur.” diye cevap veren “nihilizm” akımı olmuştur. İlk Çağ sofist düşünürü Gorgiasʼı nihilizmi önceleyen ve ona kaynaklık eden filozof olarak niteleyebiliriz. Nihilizm (hiçcilik) olarak adlandırılan varlığın yokluğunu, var olmadığını savunan öğretinin kökü Antik Çağa uzansa da 19. yüzyıl Rusyaʼsında siyasi açıdan kabul görmüş felsefi bir görüş olarak bilinir.

Tözsel hiçbir gerçekliği kabul etmez. Varlık var değildir (ontolojik nihilizm), biz gerçeği bilemeyiz (eleştirel nihilizm) diyen nihilizm ikiye ayrılabilir. “Gerçekten bir şey var mıdır?”, “Varlığın mahiyeti nedir?”, “Varlık değişken midir?”, “Varlık bir midir, çok mudur?”, “Evrende düzen var mıdır?”, “Evrende özgürlük var mıdır?”, “Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?”, “Evrende amaçlılık var mıdır?” gibi sorular felsefenin varlıkla ilgili temel sorularını oluşturur.

Bunlara verilen cevaplarla da varlık felsefesi bilgileri meydana gelir. “Gerçekten birşey var mıdır?”, “Varlık var mıdır?” sorularına nihilizmin verdiği cevap diğer sorular için kolaylıkla verilemez. Çünkü nihilizm varlığın yokluğunu kabul ettiğinde diğer soruların anlamsızlığı ortaya çıkar. “Varlık var mıdır?” sorusuna “Varlık yoktur.” diyerek cevap veren bir başka öğreti de taoizmdir.

Uzakdoğu dinlerinden Taoizm

Felsefi bir öğreti olarak ortaya konan fakat zamanla dinî bir anlayış olarak ortaya çıkan bu yaklaşımın kurucusu Lao Tse (Lao Tızu, MÖ 6. yy.)ʼdır. Taoʼnun iki anlamı vardır. Birincisine göre Tao “yol, düzen” demektir. Doğal düzene, nesnelerin düzenine uygun bir işleyişle yaşamak gerekir. İnsan hiçbir amaç gütmeden yaşamak için yaşamalıdır. İkinci anlamına göre Tao, mutlak gerçekliktir. Bütün varlıklar ondan çıkmıştır ve yine ona dönecektir.

Taoizm, Tao dışındaki nesneler dünyasının aldatıcı olduğunu, gerçek olmadığını söyleyerek varlık problemi konusundaki nihilist tavrını sürdürür. “Gerçekten bir şey var mıdır?” ya da “Varlık var mıdır?” sorularına “Varlık vardır.” diye cevap veren görüş realizm dir. Varlık, insanın bilmesinden ve bilincinden bağımsız olarak vardır. Dış dünyanın varlığı nesneldir.

Kendiliğinden gerçeklik denilen bu anlayışa “naif realizm” denir. Duyuların verileri olarak gerçekliğin bilinmesini yetersiz gören, işe zihin ve aklı da karıştırıp işlevsel kılan anlayış ise “eleştirel realizm” dir.

Yorum yapın