İhtiyaçları karşılamak için kullanılan mal ve hizmetleri meydana getirmek, bir fayda sağlamak veya var olan faydayı artırmak amacıyla yapılan her türlü faaliyete üretim denir.

Ekonomik faaliyetlerin temeli ve zenginliğin kaynağı üretimdir. İnsan yaşamının, dolayısıyla toplumsal yaşamın en önemli bölümünü üretim faaliyetleri oluşturur. Çiftçinin buğday üretmesi, bir otomobilin imal edilmesi, bir ilaç endüstrisinde ilaç üretimi yapılması üretime bir örnektir.

Mevcut malların yapılarının değiştirilerek yeni, mamul bir mal meydana getirilmesi de üretim olarak kabul edilmektedir. Örneğin, buğdaydan ekmek elde etmek ya da pasta yapmak bir üretim faaliyeti olarak kabul edilmektedir. Mevcut mala yeni bir şekil ve görünüm kazandırmak da bu faaliyetler içerisinde yer alır. Doktorun, öğretmenin, muhasebecinin hizmeti de üretimdir.

Üretim faaliyetinin amacı, kaynakların etkin biçimde kullanılmasıyla birlikte insanların ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri üretmektir. Üretim; yeryüzünden, denizlerden ve atmosferden çıkarılan ham ya da temel maddeleri tüketiciler için uygun bir yer ve zamanda, tüketicilere fayda ve tatmin sağlayıcı biçimlere dönüştürme sürecidir.

Malın, fabrikadan en son tüketiciye ulaşıncaya kadar geçirdiği aşamalar üretimi oluşturur. Üretimde amaç, insan ihtiyaçlarının karşılanması veya tatmin edilmesidir. Bu nedenle mal ve hizmetlerin üretilmesi dışında, depolanması, taşınması ve satılması da insan ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olduğu için üretim faaliyeti kapsamına girebilir. Bu açıdan üretim, “insan ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmetleri elde etmek amacıyla yapılan her türlü çaba veya faaliyet” olarak da tanımlanabilir.

Üretim Sürecinin Aşamaları Aşağıdaki Şemada Gösterilmiştir.

Üretim Faktörleri

Üretim faktörleri, üretimde kullanılan unsurlara verilen genel isimdir. Üretim faktörleri, doğa, emek, sermaye ve girişimci olarak adlandırılır. Ancak son dönemlerde teknoloji ve bilgide üretim faktörleri arasında sayılmaktadır. Üretim faktörleri belirli bir getiri için kullanılmaktadır. Emeğin getirisi ücret, tabiatın (doğa) getirisi rant, sermayenin getirisi faiz, girişimcinin getirisi kârdır.

1- Emek:

Üretim faaliyetine dâhil edilen insan gücüne emek denir. Emek, faydalı bir mal ve hizmet üretmek amacı ile planlı bir şekilde yapılan fiziksel veya zihinsel faaliyettir. Örneğin, bir çocuğun oyun oynamak amacıyla toprağı kazması ile çiftçinin toprağı kazması farklıdır.

İnsanın gerek fiziki, gerekse zihinsel gücü üretimin temel unsurunu oluşturur. Ders anlatan bir öğretmenle madende çalışan bir işçi üretime emekleri oranında katkı sağlar. Emek, insanın sunduğu bir kaynak olmasıyla diğer faktörlerden ayrılır ve belirli bir süre için ayrılan zamanla ölçülür.

Emek, ülkenin çalışma çağındaki insanlarının oluşturduğu kesimdir. Bu kesimi belli bir yaş grubu arasındaki insanların çalışabilecekleri iş saatleri oluşturur. Emek işe uygunluk bakımından vasıflı ve vasıfsız diye ikiye ayrılır. Eğitimi, deneyimi itibariyle işe uygun olanlara vasıflı; eğitim gerektirmeyen işlerde çalışanlara da vasıfsız emek denir. Emeğin her alanda verimliliğini artırmak, onu eğitmekle mümkündür. Bu nedenle eğitim, istihdam edilen kişilerin verimli çalışmaları için önemli bir unsurdur.

2- Tabiat (Doğa):

Üzerinde üretim yapılan arazi ve toprak ile orman, yer altı zenginlikleri, akarsular, göller, denizler ve güneş enerjisi anlamını taşır. Tabiat, üretimin esas ve temel faktörüdür. Tabiatın en önemli unsuru topraktır.

Tabiat üretim faktörü ve kuruluş yeri bakımından önemli bir yere sahiptir. İşletmeler, tabiat faktörü olmadan üretim yapamaz. Fakat bu faktörün sahip olduğu önem, her üretim faaliyetinde farklılık gösterir. Tarımsal üretimde arazinin büyüklüğü, toprağın yapısı, verimliliği ve iklim koşulları önem taşırken turizm sektöründe ise güneş, deniz ve kum gibi faktörler öne çıkarlar.

3- Sermaye:

Üretimde kullanılan emek faktörüne yardımcı olan ve onun verimliliğini artıran üretilmiş araçlardır. İnsanlar tarafından üretilmiş olan ve üretim faaliyetlerini kolaylaştıran her türlü araç, alet, makine, yol, baraj, köprü ve bina sermaye olarak tanımlanmaktadır. Doğal kaynakların dışında kalan her türlü maddi araçlar sermaye olarak adlandırılır.

Sermaye aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

Sabit sermaye: Üretimde kullanılan kolay yıpranmayan ve yok olmayan bina, tesis, makine, donatım, araç ve gereçlerin tamamıdır.

Değişken sermaye: Üretim işlemi sonu-cunda yapısını değiştiren veya tamamen yok olan ham madde ve enerji kaynakları (kömür, petrol) gibi mallardır.

Bir ülkede sermaye stokunun yüksek olması, ülkenin üretim gücünün yüksek olması demektir. Bu açıdan sermaye birikimi arzu edilen bir durumdur. Çünkü zenginlik ve verimlilik işaretidir. Sermaye, kısa zamanda daha çok, daha kaliteli ve daha ucuz üretime imkân verir. Bu nedenle her ülke, sermaye birikimini özendir-meye çalışır. Sermaye birikimi tasarruflara bağlıdır. Ekonomilerde tasarrufun iki kaynağı vardır. Bunlar :

İsteğe bağlı tasarruf: Kişilerin kendi istekleriyle (altın, para, hisse senedi, tahvil ve döviz) yaptıkları birikimlerdir.

Mecburi tasarruf: Emeklilik ve sosyal güvenlik kuruluşları kesintileri ile tüm vergiler mecburi tasarruf özelliğine sahip kesintilerdir.

4- Girişimci (Müteşebbis):

Bir işi düşü-nen, planlayan, en etkin şekilde yürüten, emek, sermaye ve tabiat gibi diğer üretim faktörlerini en uygun biçimde birleştirerek halkın eğilimlerine ve tercihlerine göre üretimi organize ederek riski üstlenen üretim faktörüdür. Girişimci, gerçek kişi olabileceği gibi şirket ya da kamu kuruluşu gibi tüzel kişiler de olabilir.

Girişimci, mal ve hizmet üretmek üzere kâr elde etme ya da zarar etme riskini göze alarak sahip olduğu sermayeyi yatırıma dönüştüren kişidir.

Girişimcinin özellikleri şöyle sıralanabilir:

1. Girişimci, üretim faktörlerini (tabiat, emek, sermaye) bir araya getirir.
2. Girişimci, üretim ve organizasyonu gerçekleştirir.
3. Girişimci risk üstlenir.
4. Girişimci kâr amaçlar.

Girişimci, sahip olduğu işletmesini doğrudan doğruya kendisi idare edebileceği gibi işletme yönetimini profesyonel kişilere de devredebilir. Büyük yatırımların gerçekleştirildiği şirketlerde iyi eğitim görmüş yöneticilere her zaman ihtiyaç vardır. Girişimcilik, ülkenin ekonomik büyüme ve kalkınmasının temel taşını oluşturur.

Teknoloji ve bilgi: Teknoloji ve bilgi düzeyi artarak ve üretimde yeni teknoloji kullanıldıkça aynı miktar ve kalitede üretim faktörü kullanılarak daha fazla mal ve hizmet üretimi sağlanmaktadır. Bu yüzden gelişmiş ülkeler araştırma ve geliştirme faaliyetlerine büyük pay ayırmaktadırlar.