Talep Nedir? Talebin Özellikleri Nelerdir? Talebe Etki Eden Faktörler Nelerdir?

Talep Nedir? Talep belirli bir sürede, (belirli bir piyasada, belirli bir fiyatta kişinin satın alma isteği ve geliriyle satın alabileceği mal ve hizmet miktarıdır.

Toplumda yaşayan insanların birçok ihtiyacı vardır. İnsanlar, ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri satın alabilmek için belirli bir gelire sahip olmak zorundadırlar.

Herkes iyi bir ev, iyi bir otomobil vb. pek çok şeye sahip olmak ister. Çoğu zaman bu ihtiyaçlar, fiyatların yüksek olmasından dolayı karşılanamaz. Ancak kişinin sadece istek ve arzusu talep anlamına gelmez. Ekonomik anlamda bir talep olabilmesi için istek ve ihtiyaç ile birlikte satın alma gücüne de sahip olunması gerekir.

Talebin Özellikleri Nelerdir? Talebin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

  1. Belirli bir piyasanın bulunması,
  2. Belirli bir zaman veya dönem içinde oluşması,
  3. Satın alma isteğinin var olması,
  4. Satın alma gücünün bulunması,
  5. Belirli bir fiyatın bulunmasıdır.

Talebe Etki Eden Faktörler Nelerdir?

  1. Mal ve hizmetlerin fiyatı: Üreticiler, üretim maliyetlerinin üzerine bir miktar kâr payı koyarak satış fiyatını oluştururlar. Mal ve hizmetin satış fiyatının yüksek olması talebin düşmesine, düşük olması talebin artmasına neden olur.
  2. Tüketicilerin gelir seviyeleri: Tüketicilerin gelir seviyesi yükseldiğinde mal ve hizmet taleplerinde artış, düştüğünde ise azalma görülür.
  3. İhtiyaçların şiddet derecesi: İhtiyaçların şiddet derecesinin az yada çok olması talep kararını etkiler.
  4. Nüfus: Nüfusun büyüklüğü ve yapısı talebi etkiler. Örneğin, çocuk nüfusunun çok olması oyuncak sektöründeki talebi artırır.
  5. Diğer malların fiyatları: Genelde fiyatı diğerine göre daha yüksek olan ürünün yerine ikame edilebilecek (o ürünün yerini tutabilecek) başka bir ürün varsa tüketiciler taleplerini bu ürünlere yönlendirir.
  6. Kişilerin alışkanlıkları ve tercihleri: Kişilerin alışkanlıkları bir ürüne olan talebin belirlenmesinde önemlidir. Yaşanan bölge ve iklim koşulları istek ve tercihleri etkiler.

Tüketicilerin geleceğe ilişkin beklentileri de tüketici davranışlarını etkiler. Örneğin, gelecekte bir malın fiyatının yükseleceğinin beklenmesi, tüketicileri şimdiden o malı satın almaya teşvik edecektir. Benzer şekilde, tüketiciler ilerde ucuzlayacağına inandıkları mal ve hizmetlerin alımını erteleyeceklerdir.

Bir maldan ne kadar talep edileceği, o malın piyasa fiyatının etkisi altındadır. Örneğin bina    fiyatları yükselirse binalara olan talep azalır. Malın fiyatı ile satın alma isteği arasında ters orantı vardır. Malın piyasadaki fiyatı yükseldiğinde talebi azalır. Fiyatı düşen malın ise talebi artar. Buna talep kanunu denir.


Gömlek fiyatı ile talep edilen gömlek miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren tablo ve grafik aşağıda gösterilmiştir.

Tablo 2.1’de ve grafik 2.1’de yıllık gömlek talebi verilmiştir. Gömlek fiyatları ile satın alınan miktarlar arasında ters yönde bir ilişki söz konusudur. Fiyatlar düştüğünde satın alınan gömlek miktarı artarken fiyatlar yükseldiğinde satın alınan gömlek miktarı azalır.


Talep kanununa göre yüksek fiyat düzeyinde mal miktarının azalması iki etkiye bağlıdır. Bunlar ikame ve gelir etkileridir.

İkame etkisi: Bir malın talebini etkileyen unsurlardan biri o malla yakın ilişkili malların (ikame mallar) fiyatlarıdır. Bir malın fiyatı yükseldiğinde tüketiciler bu malın yerine; fiyatı düşük, o malla yakın ilişkili malları tercih ederler. Bu davranış fiyatı yükselen malın alımını azaltır. Buna ikame etkisi denir. Örneğin, kırmızı et fiyatları yükseldiğinde beyaz ete olan talep artıyorsa kırmızı et ve beyaz et; zeytinyağının fiyatı yükseldiğinde ayçiçeği yağına olan talep artıyorsa zeytinyağı ve ayçiçeği yağı birbirine rakip olan (ikame) mallardır.

Gelir etkisi: Bir malın fiyatı arttığında, kişilerin geliri sabit kalıyorsa satın alma gücü azalır. Çünkü aynı gelirle bu maldan daha az satın alma gerçekleşecektir. Örneğin, üç adet yaş pasta alan tüketici, yaş pasta fiyatları arttığında geliri artmayarak sabit kalıyorsa artık iki yaş pasta alacaktır.

Gelir ve ikame etkileri sadece malın fiyatı yükseldiği zaman değil, malın fiyatı düştüğü zaman da görülür. Talebi etkileyen diğer faktörler sabitken, tüketicinin gelirinde meydana gelecek olan bir değişme, fiyat düzeyleri değişmese bile tüketicinin talep ettiği mal ve hizmet miktarını değiştirecektir. Tüketicinin gelirinde meydana gelen bir artış normal malların talebinde de artışa yol açacaktır. Tersine, tüketici gelirinde bir azalma ise normal malların talebinde azalmaya yol açacaktır. Örneğin, et fiyatları sabitken, tüketici gelirindeki artış et talebini artırırken tüketici gelirinde bir azalma, et talebini azaltacaktır.

Tüketicilerin alışkanlık ve tercihleri de talebi belirleyen önemli bir etkendir. Bireylerin bir malı diğerine oranla ne ölçüde tercih ettikleri, fiyat ne olursa olsun talep miktarını etkileyecektir. Zaman içinde tüketici tercihlerindeki değişme de talebi etkileyecektir. Örneğin, konserveler yerine taze sebzelerin tercih edilmesi, konserve talebini düşürürken taze sebze talebini artıracaktır.

Belirli bir mala olan talebi belirleyen etkenlerden bir diğeri, nüfus ve nüfusun yapısıdır. Nüfus ile kastedilen, belirli bir malı tercih eden tüketicilerin sayısıdır. Malı ya da hizmeti tercih eden tüketici sayısının (nüfusun) artması, malın talebini artıracaktır. Bu arada nüfusun yapısı da önemlidir. Genç nüfus, gençlerin tükettiği ürünlere dönük talebi artıracaktır.

Bazı mal ve hizmetler vardır ki bunların fiyatlarında meydana gelecek olan bir değişme, diğer malın talebinin değişmesine neden olmaktadır. İlişkili mallardan birinin fiyatında düşüş meydana geldiğinde diğer malın talebi artıyorsa bu mallar tamamlayıcı mallar olarak tanımlanır. Örneğin, benzin fiyatları yükseldiğinde benzin talebi düşerken otomobil talebi de düşüyorsa bu iki mal (benzin ve otomobil) tamamlayıcı mallardır.

Yorum yapın