Buğday başta olmak üzere mısır, çeltik (pirinç), arpa, yulaf, darı ve kuş yemi gibi tarım ürünlerine tahıl (hububat) denir. Türkiye’de tarım alanlarının yarıdan fazlasında tahıl tarımı yapılmaktadır (Tablo 2.3).
Bunda nüfusun hızlı artışı başta olmak üzere tarım makinelerinin kullanılabilmesi, ülkenin büyük bölümünde yarı kurak iklim koşullarının görülmesi ve tahılların uzun süre saklanabilme özelliğine sahip olması etkili olmuştur.
Tablo 2.3: Türkiye’de Tahıl Tarımı (TÜİK)
| Yıl | Tarım Alanı (Milyon ha) | Tahıl Tarım Alanı (Milyon ha) | Oranı |
| 1927 | 5,5 | 3,9 | 70,9 |
| 1950 | 15,9 | 8,3 | 52,2 |
| 1990 | 24,2 | 13,7 | 56,6 |
| 2012 | 23,8 | 15,5 | 65,1 |
Buğdayın un hâline getirilmesiyle ekmek başta olmak üzere bulgur, makarna, irmik, bisküvi gibi çok değişik ürünler elde edilmektedir. Buğdayın öğütülmesi sonucu ortaya çıkan kepek, diğer yan ürünler ve düşük vasıflı buğdaylar da hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.
İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinin yağışlı, yaz mevsiminin ise kurak geçtiği bölgelerde buğday tarımından önemli verim elde edilmektedir. Bu nedenle Türkiye’nin iç kesimleri ile karasal iklim özellikleri gösteren step bölgelerde buğday tarımı yaygın olarak yapılmaktadır.
Yaz mevsiminde yağış alan Doğu Karadeniz kıyıları hariç ülkenin her yerinde buğday üretilebilmektedir. Ancak delta ovaları başta olmak üzere verimli ovalarda çiftçiler daha çok gelir getiren ürünlere yönelmektedir. Konya, Diyarbakır, Şanlıurfa, Ankara, Tekirdağ, Mardin, Edirne, Adana ve Kırklareli buğday üretiminde ön planda olan illerdir (Harita 2.6).
Buğday üretimi özellikle iklim koşullarına bağlı olarak yıllara göre farklılık gösterir. Bazı yıllarda yaşanan yağış azlığı ve kuraklık verim üzerinde etkili olmaktadır. Türkiye’de buğdaya dayalı mamul madde (un, makarna, bisküvi, irmik ve bulgur) ihracatının giderek artması, bazı yıllarda buğday ithal edilmesine neden olmaktadır.
Genel olarak ülkemizde buğday, arpa ve mısır üretimi iç talebi karşılayacak düzeydedir (Grafik 2.6). 2014/15 sezonunda TÜİK verilerine göre Türkiye’nin buğday tüketimi; gıda olarak 15 milyon 604 bin ton, tohumluk olarak 1 milyon 425 bin ton ve yemlik olarak da 2556 bin ton gerçekleşmiştir.
Bu durum, yeterlilik derecesi bakımından %89,2’lik düzeyi göstermektedir. 2016 yılında Türkiye’de hektar başına düşen ortalama buğday verimi 2710 kilogramdı. Bu seviyeyi sulama, gübreleme ve kaliteli tohum kullanımı gibi yöntemlerle 4000-5000 kilograma çıkarmak mümkündür. Teknik anlamda bütün önlemlerin alınmasıyla Türkiye’de üretilen buğday miktarı 35-40 milyon tona çıkarılabilir.
Arpa, buğdaydan sonra en çok yetiştirilen tahıl ürünüdür. Yetişme şartları buğdaya benzemekle birlikte buğdaydan daha erken olgunlaşan arpa soğuk ve sıcağa karşı daha dayanıklıdır (Görsel 2.76). Arpa unundan ekmek, irmik, çorba ve hamur işleri yapılmaktadır.
Günümüzde arpa en çok hayvan yemi olarak (%90) ve bira sanayisinde kullanılmakta olup üretilen arpanın büyük çoğunluğu yurt içinde tüketilmektedir. Arpa üretiminde önde gelen iller Konya, Ankara, Şanlıurfa, Afyon, Aksaray ve Kayseri’dir (Harita 2.7).
Son 10 yıla bakıldığında arpa üretiminin 5,9–8 milyon ton arasında değiştiği görülmektedir. TÜİK verilerine göre 2015 yılında Türkiye’deki arpa üretimi 8 milyon ton iken 2016 yılında bu oran %16,3’lük düşüşle 6,7 milyon tona gerilemiştir (Grafik 2.7).
Mısır, beslenmenin yanı sıra hayvan yemi ve endüstride ham madde olarak kullanılmaktadır (Görsel 2.77). Ayrıca mısırın sap ve yapraklarından hayvan yemi üretimi, kâğıt yapımı ve küçük çapta hasır el işlerinde yararlanılmaktadır.
Mısırın son yıllarda artan üretim miktarına paralel olarak yem, yağ ve tatlandırıcı sektörü ile biyoyakıt-biyoetanol üretimindeki kullanımı da artmaktadır. Nemli ve ılıman iklim bölgelerinin bitkisi olan mısırın sulu tarım yöntemiyle de yetiştirilebilmesinden dolayı ülkemizde ekim alanı genişlemiştir.
Karadeniz kıyı kuşağında yaz yağışları sonucu yetişebilen mısır, diğer bölgelerde daha çok yaz mevsiminde sulama yapılarak yetiştirilmektedir. Türkiye’de önceleri Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında önemli ölçüde birinci ürün olarak ekimi yapılan mısır; son yıllarda özellikle Çukurova, Amik Ovası, Güneydoğu ve Kıyı Ege’de ikinci ürün olarak yetiştirilmektedir (Harita 2.8).
2016 yılında Türkiye’deki mısır üretimi, 2006 yılına göre %68’lik bir artışla 6,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2.8). Üretimdeki bu artışın en önemli nedeni; yoğun üretim yapan bölgelerde hibrit tohum kullanımının yaygınlaşması, üretim tekniklerindeki gelişmeler, sulanabilir alanların artması ve bunlara bağlı olarak artan mısır verimidir.
Çeltik, yüksek sıcaklık ve bol su isteği olan bir bitkidir. Ortalama sıcaklıkların 20–25 ºC arasında olduğu yerler bu ürünün yetişmesi için en uygun alanlardır. Çeltik, su içinde çimlenir ve ekiminden hasat dönemine kadar su içinde yetişir (Görsel 2.78).
Bu nedenle Türkiye’de çeltik tarımı, akarsu boyları ile vadi tabanlarında yoğunlaşmıştır. Ancak üretim yapılan alanlarda ortaya çıkan sivrisinekler, sıtma hastalığına yol açabildiğinden genellikle yerleşmelerden uzak yerlerde çeltik tarımı yapılmaktadır.
İl düzeyinde yoğunlaşmanın görüldüğü pirinç üretiminde Edirne %41, Samsun %14, Balıkesir %12, Çanakkale %9 ve Çorum %6’lık bir paya sahiptir. 5 ilin üretimleri toplam üretimin %82’sini oluşturmaktadır. Kalan %18’lik kısmı ise Sinop, Tekirdağ, Kırklareli, Bursa, Çankırı, Diyarbakır ve Mersin gibi iller oluşturmaktadır (Harita 2.9).
Türkiye, çeltik ve pirinç ithal eden bir ülke olmasına rağmen özellikle 2000 yılından sonra yapılan bazı çalışmalarla üretimde ciddi artışlar sağlanmıştır. Bunlar; uygulamaya konulan tarımsal politikalar ve yapılan desteklemeler, kaliteli ve yüksek verimli çeşitlerin kullanılması, çeltik yetiştirme tekniğine yönelik uygulamaların iyileştirilmesi ve üreticinin modern tarım yöntemlerini kullanması şeklinde sıralanabilir.
2006 yılında 696 bin ton olarak gerçekleşen üretim, 2016 yılında 920 bin tona ulaşmıştır (Grafik 2.9). Sonuç itibarıyla ekim, üretim ve verim anlamında ciddi bir artış söz konusudur.
Türkiye’de Tarım
- Tahıl Nedir? Türkiye’de Buğday, Arpa, Mısır, Çeltik Üretimi
- Türkiye’de Baklagiller, Tütün, Pamuk, Şeker Pancarı, Üzüm Üretimi
- Türkiye’de Ayçiçeği, Zeytin, Fındık, Yer Fıstığı, Soya Fasulyesi Üretimi
- Organik Tarım Nedir? Seracılık Nedir? Türkiye’de Seracılık
- Türkiye’de Ormancılık
- Hayvansal Üretim | Mera ve Besi Hayvancılığı Nedir?
- Türkiye’de Hayvancılık Faaliyetleri Nelerdir?