II. Dünya Savaşı sonrası kutuplaşan dünyada ABD Batı Bloku’nun, SSCB ise Doğu Bloku’nun liderliğini yapıyordu.
Zaman zaman gerginleşen ortamda iki taraf da sıcak çatışma yerine dengeyi koruyacak çözüm yollarını seçiyordu. SSCB ve ABD öncülüğündeki bloklar arasında yaşanan askerî, siyasi ve ekonomik rekabet uluslararası ilişkilerde belirleyici unsur oldu.
Bağlantısızların ise dünya politikasında etkileri azdı. Sovyetler Birliği ve Amerika arasında yaşanan rekabet ortamında bu devletlerin sahip oldukları nükleer silahların ulaştığı seviye “dehşet dengesi” denilen bir durum yaratmıştı.
Taraflardan herhangi birinin salt üstünlüğüne dayanmayan uluslararası bir ortam oluşmuştu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra dünyada çok önemli gelişmeler oldu. Öncelikle güçler dengesi değişti. ABD, dünya politikasının oluşturulmasında tek başına kaldı. “Yeni Dünya Düzeni” sloganı ile belirlediği dünya politikasını uygulamaya başladı.
Orta Asya’daki zengin enerji kaynaklarına yakın olmak için 2001’de Afganistan’a, petrol bakımından zengin olan Basra Körfezi Bölgesi’nin kontrolü için de 2003 Mart’ında Irak’a askerî operasyonlar düzenledi. Rusya Federasyonu öncülüğünde oluşturulan “Bağımsız Devletler Topluluğu” ise Amerika’ya karşı denge oluşturacak güce ulaşamadı. Askerî ve ekonomik kapasiteleri ile ön plana çıkan ve bölgesel bir güç hâline gelen Çin ve Hindistan ise bugünkü konumları ile Sovyetler Birliği’nin bıraktığı boşluğu doldurmaktan uzak durumdalar.
Bu nedenle 1996’da Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan “Şangay Beşlisi” adı altında bir birlik oluşturdular. Birlik, 2001’de Özbekistan’ın katılımı ile “Şangay İş Birliği Örgütü” adını aldı. Önemli bir güç hâline gelen bu örgütlenmeye Hindistan, İran, Pakistan ve Moğolistan gözlemci olarak destek vermektedir.
( ! ) |
Dehşet Dengesi Ne Demektir?Genel anlamda nükleer güçlerden her birinin diğerinin de kendisini yok edecek bir karşılık vereceğinden korkarak nükleer silahların kullanılacağı bir ilk hareketten kaçınması durumuna “dehşet dengesi” denmektedir. Nükleer güçlerden hiçbirinin, karşısındakinin cevap verme kapasitesini tamamen ortadan kaldırabilecek ilk vuruş kapasitesine sahip olmaması durumudur. Dehşet dengesinin sürekliliği, bu durumun korunmasına bağlıdır. Soğuk Savaş Dönemi’nin sona ermesiyle SSCB’nin dağılıp ABD’nin tek süper güç olarak kalması, dünyadaki dengenin sona ermesi olarak değerlendirilmiştir. (Sönmezoğlu, 2005: 217, 218) (Düzenlenmiştir.) |