Yeni Klasikçilik olarak da bilinen neoklasizm, 18. Yüzyılın sonlarında barok ve rokoko sanatlarının aşırı süslemeciliğine ve yapaylığına karşı oluşan tepki sonucunda ortaya çıkan ve sadeliği simgeleyen bir sanat akımıdır (Resim 04.58).
Önce İtalya, daha sonra da Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde gelişmiştir ve etkisi 19. yüzyılda da sürmüştür.
Bu akımda eski Yunan ve Roma sanatlarının yeniden canlanması, eski sanata duyulan beklentiyi de beraberinde getirmiştir. Özellikle Pompei, Herculaneum ve Paestum kentlerinde ortaya çıkarılan sanat eserleri Avrupa’da yeniden ilgi ve hayranlık uyandırmıştır.
Neoklasizm, mimarlığın bilinen kalıplarından uzaklaştırıldığı, kendini yenileyen bir anlayışa yöneltildiği bir dönem olmuştur.
a. Neoklasizm Mimarisi
Mimarlık neoklasizm’in en etkili olduğu sanat koludur. Anıtsal yapı tarzının, özellikle de cephe mimarisinin dikkat çektiği neoklasik akımda düz çizgiler, klasik sütunlar yeniden ortaya çıkmıştır, Sadelik, ölçü ve ahenge önem verilmiştir.
ANDREA PALLADİO (Andre Paladyo) (1508-1580):
Neoklasizm mimaride öncü sanatçısı Andrea Palladio’nun Vicenza’daki Rotonda Villası ve Bazilika (Resim 04.59) adını taşıyan belediye yapısı en önemli eserleri arasındadır. Rotunda Villası, İyon tarzı altı sütunlu dört cephesiyle son derece sade olmasının yanı sıra Parthenon gibi etrafında dolaşılacak bir yapı olarak tasarlanmıştır. Çift katlı ve her katında sütunlar bulunan (kolossol nizam) Palladio’nun mimariye getirdiği yeniliklerden biri olarak kabul edilmektedir.
Çok sayıda dile çevrilen “Mimarlığın Dört Kitabı” adını taşıyan kitabın sahibi olan Palladio’nun diğer eserleri arasında Olimpiko Tiyatrosu, Villa Barbara, Rodentore ve S. Francesco de Ila Vigna kiliseleri bulunmaktadır.
Fransa’daki Maddeleine (Madlen) Kilisesi ve Zafer Kemeri, neoklasik akımın örnekleri arasında yer almaktadır.
WINCKELMANN (Vinkelman) (1717-1768):
Sanat tarihçisi ve mimar olan Winckelmann sekiz ciltten oluşan sanatı kültür ile olan ilişkisi içinde ele aldığı “Eski Çağ Sanat Tarihi” adlı eseri yayımlamıştır,
Winckelmann’a göre Batı kültürünü meydana getiren sanat eserleri Antik Roma tarihi ve kültürüne dayanıyordu.
Yunan tapınaklarını örnek alarak yaptığı Maddeleine (Madlen) Kilisesi (Resim 04.60) cephesine Korint nizamını uygulayarak antik sanatın sadeliğini yeniden gözler önüne sermiştir. Diğer bir eseri ise, Paris kentinde bulunan Zafer Kemeri’dir.
Alman Langhas’ın yaptığı Brendenburg Kapısı da dönemin ilk büyük ve tanınmış eserleri içinde sayılmaktadır.
Pierre Fontaine (Piyer Fonten), Bianchi (Biyanki), Luigi della Canonica (Luici della Kanonika), John Nash (Con Neş) ve Carl Gotthard Langhas (Karl Gothard Langons) neoklasizmin ünlü sanatçılarıdır.
b. Heykel
Ağırbaşlılığın ve zarifliğin ön planda tutulduğu neoklasik heykel Eski Çağ Yunan heykellerinden yola çıkılarak yapılmıştır. Malzeme olarak beyaz mermerin kullanıldığı heykellerde, antik çağdan etkilenilerek figürlerin ağırbaşlı, durgun ve doğal davranışlarda verilmesine dikkat edilmiştir.
ANTONlO CANOVA (Kanova) (1757-1822):
İtalyan heykeltıraş Canova, taş ustası büyükbabası tarafından yetiştirilmiştir. Barok heykelden neoklasizm ‘e geçiş sürecini ilk başlatan ve bu özelliği ile de kendisinden sonrakilere örnek olan bir sanatçıdır.
Paolina Borghese heykelinde vücut hatlarını durgun ve sakin çizgilerle yansıtarak antik tanrıça heykellerinde görülen saflığı ve doğallığı yakalamıştır.
Sanatçının diğer önemli çalışmaları arasında “Orpheus ve Eurydike”, “Daidalos ve İkaros”, “Dövüşçü”, “Dansçı Kız”, “Üç Güzeller”, “Cupido ve Psykhe” (Resim 04.61) yer almaktadır.
Gotfried Schadow, CarI Gotthard Langhans, Bertel Thorwaldsen, John Flaxman, Francois Chalgrin Neoklasik tarzda eser veren başlıca heykeltıraşlardır.
c. Resim
Neoklasik resmin özelliği ışık, perspektif ve derinlikten uzak olması ve arka plana önem veren anlayıştır. Bu dönem resimlerinin konusunu genellikle kahramanlık ve tarihi olaylar oluşturmuştur.
JACQUES LOUİS DAVİD (Jak Lui David) (1748-1825):
Neoklasizm ‘in kurucularından ve en önemlisi Jacques Louis David’dir. Comeille’in Horace (Horatius) adlı trajedisinden yola çıkarak yaptığı, antik heykelleri çağrıştıran figürlere yer verdiği “Horas Kardeşlerin Yemini” (Resim 04.62)’nin konusu vatan uğruna edilen bir savaş yeminidir.
Vatanları için hayatlarını hiçe sayan üç kardeş ve onlara kılıçlarını veren babanın yer aldığı eser, Fransız Devrimi öncesinde psikolojik atmosferi yansıtmasının yanı sıra, topluma yol göstermektedir. Gölge ve ışığın büyük bir ustalıkla kullanıldığı eserin fonunda yer alan ağlayan kadınlar ise atmosferi daha da güçlendirmektedir.
Portre ressamı olarak da tanınmış Jacques Louis David’in diğer önemli eserleri arasında “Brutus ve Ölü Oğulları”, “Sokrates’in Ölümü”, “Marat’ın Ölümü”, “Sabinlerin Kaçırılışı”, “Napoleon ile Josephine’in Taç Giymesi”, “Madam Recamier”, “Üç Yaşlı Kadın” yer almaktadır.