Rüzgâr, yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru hareket eden havanın yatay yönlü hareketidir. Rüzgârın hızı anemometre ile ölçülür (Görsel 1.42).
Rüzgârlar geldikleri bölgenin hava durumuna bağlı olarak soğuk, sıcak, nemli ya da kuru olarak eser. Bu nedenle estikleri bölgelerde hava durumunu etkilerler.
Örneğin Kuzey yarım kürede kuzeyden esen rüzgârlar etkili oldukları bölgelerde hava sıcaklığını düşürür. Deniz ve okyanus üzerinde geçen rüzgârlar ise nemli hava kütlelerini kara içlerine kadar taşıyarak bu alanların yağış almasına neden olur. Rüzgârın hızı ve yönü çeşitli faktörlere bağlı olarak gün ya da yıl içerisinde değişebilir.
Rüzgâr Yönünü Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Rüzgârın estiği yöne rüzgâr yönü denir. Rüzgâr yönü coğrafi yönlerle ifade edilir ve rüzgâr oku (jirüet) adı verilen bir aletle ölçülür. Rüzgârlar her zaman aynı yönden esmez. Bir istasyonda öteki yönlere göre daha düzenli ve sık esen rüzgârlara egemen (hakim) rüzgâr denir.
Belirli bir yer ya da bölgedeki rüzgâr yön dağılışının bilinmesi oldukça önemlidir. Örneğin sanayi bölgelerinin, yerleşim alanlarının, termik santrallerin ve hava alanlarının yer seçiminde rüzgâr yön bilgilerinin mutlaka dikkate alınması gerekir. Rüzgârların hangi yönde ve sıklıkta estiği rüzgâr frekans gülü adı verilen şekillerle gösterilir. (Şekil 1.41)
Rüzgârların hangi yönden eseceği üzerinde etkili olan faktörler şunlardır:
Basınç Merkezlerinin Konumu:
Hava hareketi yüksek basınç (YB) alanından alçak basınç (AB) alanlarına doğru olduğu için basınç merkezlerinin konumu, rüzgârların hangi yönden eseceğini belirleyen faktörlerden biridir. Bu nedenle izobar haritasında (Harita 1.14) gösterilen I numaralı rüzgâr güneye doğru eserken II numaralı rüzgâr güneydoğu yönünde esmektedir.
Dinamik Etkenler:
Dünya’nın ekseni çevresinde hareket etmesi nedeniyle rüzgârlar Kuzey yarım kürede sağa, Güney yarım kürede sola doğru sapmaya uğrar. Örneğin aşağıdaki haritada yerleri gösterilen Azor dinamik yüksek basıncı ile Basra termik alçak basıncı arasında gelişen rüzgârlar sapmaya uğrayarak hareket eder (Harita 15).
Yer Şekilleri:
Rüzgârlar yer şekillerinin uzanış yönünde eserler (Görsel 1.43). Bir bölgedeki hâkim rüzgâr yönü, yeryüzü şekilleri hakkında yorum yapılmasını kolaylaştırır. Genel olarak rüzgârın az geldiği yönde doğal bir engel olduğu düşünülür
| BİLGİ KUTUSU |
| Rüzgârlar Neden Yön Değiştiriyor?
Dünya üzerinde uzun mesafeler alan rüzgârlar bir süre sonra yön değiştirmektedir. Bunun nedeni Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir. 19. yüzyılda yaşamış Fransız matematikçi Coriolis’in (Koriyolis) adıyla anılan bu sapma etkisi Dünya’nın dönüş yönünden dolayı Kuzey yarım kürede sağa, Güney yarım kürede sola doğrudur. |
>> Rüzgâr Çeşitleri Nelerdir? Okumak için tıklayınız.