Roma Mimarisi | Tapınaklar, Tiyatrolar, Amfitiyatrolar, Forumlar

Roma sanatı kendini öncelikle mimari alanında gösterir. Romalı mimarlar kemerli, tonozlu ve kubbeli yapı tekniğini geliştirerek mekana önem kazandırmışlar; anıtsal yapı tarzında bir üslup ortaya koymuşlardır.

Yapı malzemelerinde kireç harcının taş ya da tuğlalar bağlamadan kullanmaları büyük yapıların gelişmesinde çok büyük rol oynamamıştır. Anıtsal mimaride dikkati çeken kemer ve yapı tekniğinin gelişmesidir.

Taş ve tuğla malzeme kireçle birlikte kullanılarak geniş mekânların üstlerinin kapanması problemi de çözülmüştür.

Sağlam, ağır görüntülü ve çok çeşitli Roma yapı tiplerinde tapınaklar, tiyatrolar, amfitiyatrolar, stadionlar, hipodromlar, forumlar, bazilikalar, hamamlar, su kemerleri, kent kapıları, taklar, sütunlu (direkli) caddeler, saraylar, evler, kütüphaneler yer alır.

Tapınaklar: Planları bakımından Yunan tapınaklarına benzeyen Roma tapınakları yüksek bir kaide (padium) üzerinde dikdörtgen sella ile önündeki merdivenli portikten meydana Sütunlar yüksektir. Sütun başlıkları ve taşıdıkları saçaklar korint nizamındadır.

İlk Roma tapınaklarına örnek olarak Nimes Tapınağı (Güney Fransa) (Resim 03.31) verilebilir.

Resim. 03.31: Nimes Tapınağı

Yuvarlak planlı tapınakların özelliği iki bölümden meydana gelmiş olmalarıdır. Önde Korint nizamında yapılmış üçgen alınlık, portik, arkasında da yuvarlak planlı ve üstü kubbe ile örtülü sella bulunur. Vesta Tapınağı (Roma) ve Pantheon (Panteon) Tapınağı (Roma) bu türün en önde gelen görkemli örnekleridir.

Kubbe tekniğinin en güzel örneği Pantheon’da görülür. Kubbenin ortasında yer alan yuvarlak bir açıklıktan gökyüzü görülür.

Anadolu’daki Roma tapınak örnekleri Ankara Augustus Tapınağı, Aizanoi (ÇavdarhisarKütahya), Zeus Tapınağı, Truva Athena Tapınağı, Efes Hadrionus, Side Athena ve Apollon tapınaklarıdır.

Tiyatrolar: Roma tiyatroları Yunan tiyatroları gibi sahne (scene), yarım daire şeklinde basamaklı oturma yerleri (cavea) ve yarım daire meydan (orkestra) Roma tiyatrolarında bu üç bölüm ayrı düşünülmeyerek bir bütün olarak yapılmıştır. Sahne çok geliştirilerek oturma basamaklarıyla birleştirilmiş, böylece mimari bir bütünlük kazandırılmıştır. Bu tür tiyatroların en iyi örneği Antalya Aspendos Tiyatrosu ‘dur (Resim 03.32).

Gelişen temel ve tonoz sayesinde oturma basamakları kemerli mekanlar üzerine oturtulabilmekteydi. Böylece Side’deki gibi düz bir arazide de tiyatro yapılabilmekteydi.

Resim. 03.32: Aspendos Tiyatrosu, Antalya

Yunan tiyatrolarındaki sahne ve oturma basamaklarındaki boşluk Roma tiyatrolarında yoktur. Side, Efes, Milet, Bergama, Hioropolis (Denizli) ve Antalya Aspendos Tiyatrosu, Anadolu’daki Roma tiyatro örnekleridir.

Amfitiyatrolar: 189 x 156m ölçülerindeki yapının dış duvarlarının yüksekliği ise 48m’dir. Collesseum gladyatör, vahşi hayvan dövüşleri, tarihi savaşların sahneye koyulması, avcılık yarışmaları gibi etkinliklerin de yapıldığı mekanlardandır.

Roma mimarisine özgü yapı İki bölümden oluşan amfitiyatroların birinci bölümü  arena adı verilen kumla kaplı, elips şeklinde bir alan, ikinci bölümü bu alanı kat kat basamaklarla kuşatan cavea (basamaklı oturma yerleri)’dır. Romalılar amfıtiyatrolarda gladyatör dövüşleri, avtörenleri gibi kanlı gösteriler düzenlemişlerdir.En eski taş örnek Pompei Amfitiyatrosu’ dur. En çarpıcı örnek ise Roma’ daki Colesseum (Koleseum)’dur (Resim 03.33).

Resim. 03.33: Colesseum Roma İtalya

Katlar arasında bulunan merdivenler sayesinde yapı kısa bir zaman içinde boşaltılabilme özelliğine sahiptir. İmparator Vespasian zamanında yapımına başlanan ve imparator Titus zamanında tamamlanan 50.000 kişilik bir yapıdır.

Forumlar: Roma kentinde kamu ve özel işlerin, sorunların çözüldüğü, halkın toplandığı alanlar ve meydanlardır. Yunan mimarisindeki Pazar yeri agoranın Roma mimarisindeki karşılığı forum olarak adlandırılmaktadır. Portikler, tapınaklar, yapılarla çevrili forumların içinde en eski örnek Forum Romanum ve Forum Emperium (İmperyum)’dur.

“Roma Mimarisi | Tapınaklar, Tiyatrolar, Amfitiyatrolar, Forumlar” üzerine bir yorum

Yorum yapın