Bitki, öglena ve alg gibi ökaryot hücrelerde bulunan çift katlı zara sahip organellerdir. Plastitler hücrelerde farklı görevler üstlenir.
Bitki hücrelerinde öncü plastitlerden oluşan 3 çeşit plastit vardır. Bunlar kloroplast, kromoplast ve lökoplast olarak adlandırılır.
Şimdi bu plastitlerin görevlerine kısaca değinelim.
1) Kloroplast
Alglerde, bitkilerin fotosentez yapan hücrelerinde, öglenada bulunur. Yapısında çok miktarda bulunan klorofil pigmenti nedeniyle yeşil renklidir. Klorofil pigmenti ile emdiği ışık enerjisini organik besinin yapısındaki kimyasal enerjiye dönüştürür. (Görsel 2.33 a ve b)
Kendine ait DNA, RNA ve ribozomu vardır. Çekirdek kontrolünde DNA’sını eşleyerek sayısını artırabilir. Kendi proteinlerini üretebilir.
Dış zar ve iç zar sisteminden başka ışığın emildiği tilakoid zarlar bulunur. Bu zarlardan oluşan yapıya grana denir. Organelin sıvı kısmına ise stroma adı verilir. DNA, RNA ve ribozomIarı sıvı kısmı olan stromada bulunur. DNA’sı prokaryotlarınki gibi halkasaldır.
Yapısında bulunan klorofil pigmenti ile güneş ışığını emerek besin üretimi yapar. Yani aşağıdaki reaksiyonda görüldüğü üzere inorganik maddelerden organik maddeler üretir.
2) Kromoplast
Bitkiye yeşil dışındaki renkleri veren pigmentleri taşır. (Görsel 2.34) Bitkilerde taç yaprakların çarpıcı renklerini kromoplast verir. Taç yapraklar sarı, turuncu, kırmızı renklere sahip olur ve bitkiler tozlaşma amacıyla böcekleri cezbedebilir.
Bazı bitkilerin meyvelerinde, tohumlarında bulunur. Kromoplast yapısındaki bu pigmentlerden karoten, turuncu rengini oluşturur. Havuç, portakal ve mandalinada çok bulunur. Ksantofil, sarı rengini oluşturur. Örneğin, limonda çok bulunur. Likopen, kırmızı rengini oluşturur. Domateste çok bulunur.
Bu pigmentlere genel olarak karotenoid adı verilir. Bu pigmentlerden kloroplast yapısında da az miktarda bulunur. Burada bulunanlar güneş ışığını emerek klorofile aktarır. Böylece fotosenteze yardımcı olur. Kloroplastlar kromoplasta dönüşebilir.
3) Lökoplast
Bu plastit çeşidi renksizdir. (Görsel 2.35) Kök, gövde, meyve gibi bitki kısımlarında bulunur. Nişasta, protein, yağ gibi besinleri depolar. Örneğin, patates yumrusunda nişasta, baklagil tohumunda protein, keten tohumunda yağ depolayan lökoplastlar bulunur. Uzun süre ışıkta kalırsa kloroplasta dönüşebilir.
