Pankreas bezi ve salgıladığı hormonlar ve eşeysel bezler ve salgıladığı hormonlar başlıkları altında inceleyelim.
I) Pankreas Bezi ve Salgıladığı Hormonlar
Pankreas midenin arka kısmında yer alır. Pankreas, hem iç salgı (hormon) hem de dış salgı (enzim) üreten karma bir bezdir. Pankreasın Langerhans adacıklarından insülin ve glukagon hormonları üretilir ve kana salgılanır.
İnsülin: Kandaki glikozun özellikle iskelet kası hücrelerine girişini kolaylaştırır. Nöronlarda glikozun hücre içine girişi insülinden bağımsızdır. Ayrıca glikojen ve yağ yapımını uyarır. Bu süreçlerle kan glikoz seviyesini düşürür. Aminoasit emilimini uyararak protein sentezini etkiler.
Glukagon: Glikojen yıkımını uyarır. Özellikle açlık durumunda karaciğerdeki glikojenin yıkımını sağlayarak kan glikoz düzeyini artırır. Yağ dokusunda yağ yıkımını ve karaciğerde karbonhidrat olmayan maddelerden glikoz sentezini uyarıcı etkisi vardır.
İnsülin ve glukagon, kan glikoz seviyesini zıt etki yaparak düzenler
II) Eşeysel Bezler ve Salgıladığı Hormonlar
Dişilerde yumurtalıklar (ovaryumlar), erkeklerde testisler gonadlar olarak adlandırılan eşeysel bezlerdir. Yumurtalıklar rahmin iki yanında karın boşluğunda yer alan organdır. Testisler vücut dışında skrotum denen kese içerisinde yer alır. Gonadlar, üreme hücrelerini (gametler) oluşturur ve üreme sisteminin düzenlenmesini sağlayan hormonları üretir. FSH ve LH hormonlarıyla etkileşimli olarak hormon üretir.
1- Yumurtalık Hormonları:
Dişi bireyin üreme sisteminde bir çift yumurtalık bulunur. Östrojen ve progesteron hormonları yumurtalıkta üretilir ve salgılanır.
Östrojen: İkincil eşeysel özellikler olarak tanımlanan ergenlik değişimlerinde etkilidir. Üreme organlarının ve meme bezlerinin gelişmesi, sesin incelmesi örnek olarak verilebilir. Ayrıca rahim duvarında mitozu artırır.
Progesteron: Rahim duvarının kılcal damar ağını zenginleştirir ve rahim duvarını kalınlaştırırak embriyonun tutunmasını ve hamileliğin devamını sağlar. Korpus luteumdan ve hamilelikte plasentadan da östrojen ve progesteron salgılanır.
2- Testis Hormonları :
Testisteki Leydig hücrelerinden salgılanan hormonlardan en önemlisi testosterondur. Sperm oluşumunu ve spermin olgunlaşmasını sağlar. Bu hormon, ikincil eşeysel özellikler olarak tanımlanan ergenlik değişimlerinde etkilidir. Bunlara üreme organlarının ve kasların gelişimi, sesin kalınlaşması, sakal bıyık çıkması gibi değişimler örnek verilebilir. Testesteron kemik gelişiminde etkilidir ve protein sentezini artırır.
Önemli !Bazı vücut geliştiriciler ve sporcular kas kütlesini artırmak için testosteron kullanmaktadır. Bunun sonucunda karaciğer hasarı, sperm sayısında azalma, testis boyutunda küçülme gibi sorunlar oluşabilir. |