Orta Asya Türk Sanatı Genel Bakış Özet

Türklerin yurdu Orta Asya’dır.

En güçlü dönemini Mete Han yönetiminde yaşayan Hunlar, tarihte kurulan ilk Türk devleti olup, başkentleri Ötüken’dir. Hun sanatına ilişkin eserler Pazırık Vadisi, Astana, Esik ve Noinula’da üstleri toprakla örtülü kurganlarda bulunmuştur.

Kurganlarda insan ve hayvan ölüleri, ahşap, madeni eşya ve el dokumaları ortaya çıkarılmıştır. Eşyalar üzerindeki figürler arasında geyik, kartal, aslan, dağ keçisi gibi hayvanlar ve kartal başlı aslan gövdeli mitolojik yaratıklar olan grifonlar en başta gelenlerdir.

Pazırık kurganında bulunan halı kalıntısı, üzerindeki motifleriyle  bilinen  en eski düğümlü halıdır. Kurganlardan çıkarılan eşyalar; konularına göre hayvan ve kıvrık dal-bitki üslubu gruplarında incelenmektedir.

Bumin Kağan’ın kurduğu heykeltıraşlığın geliştiği Göktürklerin insan figürlü balbal ve anıtları önemli eserler arasında yer almaktadır.

Heykel sanatı içinde Kültigin’in başı, hayvan heykelleri ve balballar ayrı bir yer tutmaktadır.

1893’te Danimarkalı bilim insanı Wilhelm Thomsen’ın okuduğu Orhun anıtları Tonyukuk (720-725) Kültigin (732) ve Bilge Kağan (735) anıtlarından oluşmuştur.

Uygurlar, 744 yılında bir devlet kurup Karabalgasun (Ordu-Balık)’ı başkent yapmışlardır. Surlarla çevrili kentlerinde ev, saray, tapınak ve kubbeli mezarların yanı sıra kubbeye geçiş elemanı olarak “Türk Üçgeni” kullanmışlardır. Uygur heykeli gerçekçi özellikte ve alçı, toprak ahşap, taş ve metaldendir. Duvar resmi olan fresko ile Budizim ve Maniheizm’e ait olan konuları işlemişlerdir. Minyatürlerinde ise, dinî ya da günlük yaşamdan sahneler resmedilmiştir.

Orta Asya Türk çadır sanatı hayli gelişmiştir. Ağaç iskelet üzerine keçe kaplanarak konik, yuvarlak planlı konut olarak kullandıkları çadırlar yapmışlardır.

Yorum yapın