Petrol bir arıtmadan geçirildikten ya da rafine edildikten sonra kullanıma hazır hâle gelir. Bu işlemle ham petrol; benzin, mazot, yağ ve petrokimya ürünlerine dönüştürülür.
Petrokimyasal ham maddeler daha çok plastik, yapay kauçuk, yapay lif, gübre, deterjan, böcek ilacı ve çeşitli çözücülerin üretiminde kullanılır.
Bunlara ek olarak petrol bazlı ham maddeden; uçak, otomobil, inşaat, patlayıcı sanayi, dokuma sanayi ve boya sanayisinde, gıda işleme tekniklerinde ve tarımda da yararlanılır.
Petrol ilk kez 19. yüzyılda ABD’de bulundu. 20. yüzyıl başlarında Orta Doğu’da da çıkarılmaya başlandı. Osmanlı Devleti sınırları içinde olan Orta Doğu petrollerine egemen olma isteği İngiltere, Fransa ve Almanya arasında çıkar çatışmasına dönüştü.
I. Dünya Savaşı’ndan önce Almanya, Berlin-Bağdat demir yolu projesiyle Musul-Kerkük petrollerine ulaşmaya çalıştı. I. Dünya Savaşı’ndan galip çıkan İngiltere bölgede manda devletler kurarak ABD ise bölgede kendi petrol şirketleri aracılığıyla etkili olmaya çalıştı.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra birçok sanayi alanında kulanılmaya başlayan petrol, dünya ekonomisini ve siyasetini daha çok belirlemeye başladı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Batılı petrol şirketlerine ayrıcalıklar veren ülkelerdeki milliyetçi akımlar, bu şirketleri siyasal ve ekonomik bağımlılıklarının somut göstergesi olarak gördüler.
Bu durum, petrol dünyasını altüst edecek gelişmelerin çıkış noktası oldu. Daha önce petrol şirketlerine ayrıcalık veren ülkeler, sadece üretim miktarı üzerinden pay alırken 1950’lerden sonra petrol satışından elde edilen gelir üzerinden de vergi almaya başladılar.
Böylece petrolün kaça satıldığı bu ülkeler için daha önemli oldu. İran gibi bazı ülkelerde de petrol şirketleri millîleştirildi. Ancak İran’daki girişim, petrol üreten ülkeler tarafından aralarında bir iş birliği olmadığından desteklenemedi ve 1950’lerde İran’daki hükûmet iç ve dış baskılarla yıkıldı.
1960’a gelindiğinde petrol üreten ülkeler şu nedenlerle OPEC’i kurdular:
1. Petrolün millîleştirilmesi üzerine Batılı ülkelerin petrol üreten başka ülkelere yönelmeleri
2. Petrol piyasasına girmek isteyen şirketlerin pazar bulmak için düşük fiyat politikası uygulaması
3. SSCB’nin 1950’lerde dünya pazarlarına girmek için ucuz petrol satmaya başlaması
4. ABD’nin 1959’da zorunlu petrol kotaları koyarak kendi pazarlarını denetlemeye başlaması
Petrol fiyatlarının düşük seyretmesinden olumsuz etkilenen petrol üreten ülkeler, 1960’ta OPEC’i kurarak petrol fiyatlarını yüksek düzeye çıkarmayı ve teknik konularda iş birliği yapmayı amaçladılar.
1970’lerin başında petrol fiyatlarının yükselmesinde etkili olan OPEC üyeleri, üretim ve fiyat konusunda karar verme açısından mücadele ettikleri petrol şirketlerine üstünlüklerini kabul ettirdiler.
OPEC’in bu konuda başarılı olmasında, ABD’nin petrol üretimini pahalıya mal ettiği için fiyatları düşüren petrol şirketlerine destek vermemesi etkili oldu.