Ödemeler dengesi; bir ülkenin bireylerinin, firmalarının ve devlet kurumlarının belirli bir dönem içerisinde diğer ülkelerin bireyleri, firmaları ve devlet kurumlarıyla gerçekleştirdiği uluslararası işlemlerin parasal değerlerini gösteren hesap tablosudur.
Ödemeler dengesine kaydedilen her işlem, dış ekonomilere karşı alacak hakkı ya da borç doğurmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin büyük bir kısmı, önemli ödemeler dengesi açıklarıyla karşı karşıya bulunmaktadır.
Tablo 6.5: Yıllar İtibarıyla Cari Denge (Milyar ABD Doları) (TÜİK)
| YILLAR | Milyar($) | YILLAR | Milyar($) | YILLAR | Milyar($) | YILLAR | Milyar($) | YILLAR | Milyar($) |
| 1990 | -2.6 | 1995 | -2.6 | 2000 | -9.9 | 2005 | -22.1 | 2010 | -48.4 |
| 1991 | 0.3 | 1996 | -2.4 | 2001 | 3.8 | 2006 | -32.1 | 2011 | -77.2 |
| 1992 | -1.0 | 1997 | -2.6 | 2002 | -0.6 | 2007 | -38.2 | 2012 | -48.9 |
| 1993 | -6.4 | 1998 | 2.0 | 2003 | -7.5 | 2008 | -41.4 | 2013 | -65.0 |
| 1994 | 2.6 | 1999 | -0.9 | 2004 | -14.4 | 2009 | -14.0 | 2014 | -45.8 |
Tablo 6.5’te görüldüğü gibi Türkiye’nin cari işlemler hesabı verileri, 1990 yılından itibaren incelendiğinde ekonominin genellikle cari açık verdiği, cari açık ile ekonominin büyüme oranı arasında doğrudan ve güçlü bir ilişki olduğu gözlemlenmektedir.
Bu durumun temel nedeni Türkiye’de yurt içi tasarrufların, yurt içi yatırımları karşılama oranının düşük olmasıdır. Yurt içi yatırımların, yurt içi tasarrufları aşması ile bu fark yurt dışı tasarrufla karşılanmakta bu durum ise ekonomik göstergelerde cari açık olarak ortaya çıkmaktadır. Ödemeler dengesi açıkları, Türkiye Ekonomisi’nin uzun yıllardır karşı karşıya kaldığı önemli bir problemidir.
Ekonomik krizler; makro düzeyde devleti, mikro düzeyde firmaları etkileyerek ciddi sonuçlar ortaya çıkaran, önceden bilinmeyen ya da öngörülemeyen gelişmeler bütünüdür. Herhangi bir mal, hizmet, üretim faktörü veya döviz piyasasındaki fiyat ve/veya miktarlarda, kabul edilebilir bir değişme sınırının ötesinde gerçekleşen şiddetli dalgalanmalar olarak tanımlanabilir. Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana geçen yaklaşık 80 yıllık sürede belirli aralıklarla Türkiye’de ekonomik krizler yaşanmıştır.
Türkiye’de gerçekleşen ekonomik krizlerin kronolojik sıralaması; 1929 krizi,1946 krizi,1954 krizi, 1958 krizi, 1974 krizi, 1980 krizi, 1994 krizi, 2001 krizi ve 2008 krizi şeklindedir.
Aşağıda Ekonomik Krizin Başlıca Göstergeleri Verilmiştir.
- Enflasyonist baskıların artması
- Ödemeler bilançosunun güçlüklerinin büyümesi
- İşsizliğin artması
- Eksik kapasite kullanımı ve üretimde düşmelerin ortaya çıkması
- Kamu harcamalarının artması ve bütçe açıkları
- Artan petrol ve enerji kaynakları fiyatları ve döviz darboğazı