Nükleer Silahların Sınırlandırılması Girişimleri – Silahsızlanma Girişimleri

Soğuk Savaş’ın sürdüğü yıllarda iki süper güç arasındaki silahlanma yarışı, iki devletin de füze yapımında ileri gitmeleri nedeniyle bir çeşit uzay yarışı şeklini almıştı.

Her iki ülke de bir savaş hâlinde büyük yıkıma yol açabilecek güçte olduğunu kanıtlamış durumdaydı. Yumuşamanın ortaya çıkışı ile hem bu iki ülke arasında hem başka ülkelerin de dâhil olduğu bir dizi antlaşma yapıldı.

ABD Başkanı Nixon ve SSCB Başkanı Brejnev SALT-I’i imzalarken (1972)

5 Ağustos 1963’te ABD, SSCB ve İngiltere arasında “Nükleer Denemeleri Sınırlama Antlaşması” imzalandı. Uzayda ve deniz altında nükleer silahların kullanılmasını yasaklayan çok taraflı antlaşmalar yapıldı. Ancak yarış yine de devam etti.

SSCB ve ABD arasında nükleer silahların sınırlandırılmasında en önemli aşama, 26 Mayıs 1972’de iki ülke başkanları arasında imzalanan Füze Karşıtı Füzeleri Sınırlandırma Antlaşması (SALT-I) oldu.

1973 Arap-İsrail Savaşı ve 1973-1974’te Amerika’da yaşanan Watergate Skandalı gibi olaylar görüşmelerin uzamasına yol açtı. Bu nedenlerle SALT-2, ancak 1979’da imzalanabildi. Bu iki antlaşma arasında SSCB ile ABD, 1973 Moskova ve 1974 Viladivostok Zirvelerinde silahsızlanma konusunda iyi niyetlerini gösterdiler.

Nihayet 18 Haziran 1979’da Viyana’da Brejnev ile ABD Başkanı Carter’ın (Kartır) imzaladıkları SALT-II Antlaşması, iki tarafın da stratejik silahlarına nitel ve nicel sınırlamalar getirdi.

Yumuşama Sürecinde Silahsızlanmaya Yönelik bazı Girişimler

  • 1963 Kırmızı Telefon Antlaşması: ABD ile SSCB arasında doğrudan telefon hattı kuruldu.
  • 1963 Nükleer Denemeleri Sınırlandırma Antlaşması: ABD, SSCB ve İngiltere imzaladı.
  • 1967 Dış Uzay Antlaşması: ABD, SSCB ve İngiltere imzaladı. Uzaya silah yerleştirme yasaklandı.
  • 1971 Deniz Yatağı Antlaşması: ABD ve SSCB başta olmak üzere altmış altı ülke imzaladı. Okyanus tabanında ve altında nükleer ve diğer kitlesel silahların kullanımı yasaklandı.
  • 1972 Bakteriyolojik Silahsızlanma Antlaşması: Çin ve Fransa hariç, seksen dört devlet imzaladı. Biyolojik ve toksik silahların geliştirilmesi ve depolanması yasaklandı, var olanların da dokuz ay içinde yok edilmesine karar verildi.
  • 1972 SALT-I: ABD ve SSCB imzaladı.
  • 1974 Eşik Antlaşması: SSCB ve ABD imzaladı. Bütün yer altı silah denemeleri durduruldu.
  • 1974 Viladivostok Zirvesi: ABD Başkanı Gerald Ford (Geralt Fort) ile SSCB Başkanı Leonid Brejnev arasında SALT-II Antlaşması’na zemin hazırladı.
  • 1979 SALT-II: SSCB Başkanı Brejnev ile ABD Başkanı Jimmy Carter imzaladı.

Yorum yapın