1943’ün başından itibaren savaşta üstünlük Müttefik Devletler’in eline geçti. Böylece Müttefikler, daha önce imzalanan antlaşma çerçevesinde Türkiye’nin üstlendiği yükümlülükleri yerine getirmesi konusunda baskılarını arttırdı.
İngiltere, Adana Görüşmesi’nden sonra da Türkiye’ye savaşa girmesi konusunda yaptığı baskıyı sürdürdü. Mihver Devletler’in cephelerdeki yenilgisi Türkiye üzerindeki baskının daha da artmasına neden oldu.
I. ve II. Kahire Konferansları (5-6 Kasım 1943 ve 4-6 Aralık 1943)19 Ekim 1943’te toplanan Moskova Konferansı’nda bu defa SSCB’nin ısrarı ile Türkiye’nin tarafsızlıktan ayrılıp savaşa dâhil olması konusunda karar alındı. Bunun üzerine İngiltere Dışişleri Bakanı Anthony Eden (Antoni Edın) ile Türkiye Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu 5-6 Kasım 1943’te Kahire’de bir araya geldiler. Ancak Türkiye, Müttefikler’in savaşa girmesi için yaptığı teklifi bir daha kabul etmeyerek savaş dışı kalmaya devam etti. 1943 Kasım’ının sonunda Müttefik liderler Tahran’da bir araya geldiler. Türkiye’nin durumu burada da gündeme geldi. Burada alınan kararlar doğrultusunda Roosevelt ve Churchill, İnönü’yü Kahire’ye davet ettiler. 4-6 Aralık’ta gerçekleşen II. Kahire görüşmelerinde İsmet İnönü, Türkiye’nin ihtiyacı olan silah ve malzemenin sağlanması şartıyla savaşa katılmayı kabul etti. |
Kahire Konferansı’ndan sonra savaş yıllarındaki Türk diplomasisinin birinci dönemi sona ererken ikinci dönemi başlıyordu. Askerî tehlikeyi uzakta tutmaya yönelik savaş dönemi stratejisi yerini savaş sonu ve sonrasında doğabilecek siyasal gelişmeleri ve çatışmaları dikkate alan bir politikaya bırakıyordu. Türkiye ilke olarak savaşa girmeyi kabul etti. Ancak savaşa girmek için gösterdiği isteksizlik ve çıkardığı zorluklar Müttefik Devletler ile arasında soğukluğa yol açtı.
Kahire Konferansı’ndan sonra savaşa katılması için Türkiye’ye yapılacak askerî yardımı tespit etmek amacıyla Ocak 1944’te Ankara’da başlayan Türkİngiliz askerî görüşmeleri, 3 Şubat’ta birdenbire kesildi. Hemen ardından İngiltere ve Amerika, Türkiye’ye yaptıkları askerî yardımı durdurdular. Türkiye, kaygı uyandıran bu gelişmeler ve Müttefikler’in baskısı sonucu önce 21 Nisan’da Almanya’ya krom satışını durdurdu.
Ardından 2 Ağustos’ta Almanya ile tüm siyasi ve ekonomik ilişkilerini kesti. Aynı şekilde 8 Ocak 1945’te Japonya ile de tüm ilişkisini sonlandırdı. Yalta Konferansı’nda Birleşmiş Milletler Teşkilatına kurucu üye olarak hangi ülkelerin çağrılacağına dair alınan kararı değerlendiren Türkiye, 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etti. Ancak bu karar yalnızca sembolik bir hareket olarak kaldı. Aşağıdaki etkinlikte Birleşmiş Milletlerin kurucu üyesi olmak isteyen Türkiye’nin yaptığı çalışmalar yer almaktadır.