Çocukluğundan itibaren okumaya büyük ilgi gösteren Mustafa Kemal Atatürk‘ün siyasal ve sosyal düşüncelerinin gelişmesinde, Türk kültürü ve tarihinini anlatan kitapların önemli katkısı olmuştur.
Mustafa Kemal, gençlik yıllarında özellikle Ziya Gökalp’in görüşlerinden etkilenmiştir. Genç yaşta öğrendiği Fransızca, onun dünyayı yakından tanımasını ve izlemesini sağlamıştır. Hayatı boyunca okuma alışkanlığından vazgeçmemiştir.
Okuduğu kitaplar, dünyadaki yeni gelişmeler, Atatürk’ün düşüncelerinin oluşmasında büyük rol oynamıştır. O, kelimenin tam anlamıyla gerçek bir düşünce adamıdır. Mustafa Kemal’in düşünceleri zaman içinde gelişerek zenginleşmiş, akılcılık ve bilimsellik ön plana çıkmıştır.
Karşılaştığı her sorunun çözümünde akılcı ve bilimsel ölçülere göre hareket etmiştir. Atatürk’ün cumhuriyeti kurarken, inkılapları gerçekleştirirken ilke edindiği bu düşünceleri, Türk milletine çağdaş uygarlık yolunu gösteren bir düşünce sistemi hâline gelmiştir.
Aklı ve bilimsel düşünceyi temel alan ve Atatürk ilkelerinden oluşan bu sisteme “Atatürkçü düşünce sistemi’’ adı verilmiştir. Bu düşünce sisteminin amacı, Türk ulusunu çağdaş uygarlık seviyesinin üzerine çıkarmaktadır.
Mustafa Kemal’in düşünce yapısını oluşturan en önemli eserler Fransız İhtilali ile ilgili okuduğu kitaplar olmuştur. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasında Fransız İhtilali’nden etkilenen Mustafa Kemal’in ileri görüşlülüğü, kararlı oluşu, millî birlik ve beraberliğe olan inancı etkin bir rol oynamıştır.
Dünyada halk iradesine dayalı kazanılan başka bir bağımsızlık mücadelesinden söz etmek mümkün değildir. Kurtuluş Savaşı ile ilgili alınan her karar TBMM’de onaylanmış, hukuk kurallarına bağlı kalınarak uygulanmıştır. Yerel direniş hareketleri bir çatı altında toplanarak, millet iradesi dikkate alınarak düzenli ordunun kuruluşu gerçekleştirilmiştir.
Mustafa Kemal’in en büyük özelliklerinden biri de lider olarak millî birlik ve beraberliğe verdiği önemdir. Millî Mücadele’nin başarıya ulaşmasında Türk milletinin tek bir yürek ve vücut hâline gelmesi önemli bir etken olmuştur.
Mustafa Kemal, geçmiş dönemde yaşanan başarı ve yenilgilerden ders alarak yeni kadrolar oluşturmuş, daha sonra idari ve askerî kararlar alarak onları başarı ile uygulamasını bilmiş bir asker ve komutandır. Girişmiş olduğu bağımsızlık müca
delesini başarıya ulaştırmış ve uluslararası düzeyde imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile bu zaferi taçlandırmıştır.
Mustafa Kemal, Millî Mücadele’ye başlarken Amerikan Bağımsızlık Savaşı’ndan da etkilenmiştir. Mustafa Kemal’i en çok etkileyen olaylardan biri de Fransız İhtilali sırasında sık sık ifade edilen “Özgürlük ya da ölüm!” sloganı olmuştur. Mustafa Kemal de Kurtuluş Savaşı sırasında bu slogandan etkilenerek “Ya istiklal ya ölüm!” sözü ile bağımsızlık mücadelesinin parolasını açıklamıştır. Bu parolanın Türk milleti tarafından benimsenmesini sağlamıştır.
Osmanlı Devleti’nin dağılmasını önlemek için aydınlar arasında çeşitli düşünce akımları (Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük ve Batıcılık) oluşmaya başladı. Bu fikir hareketlerinden özellikle Türkçülük ve Batıcılık düşünceleri Mustafa Kemal’i etkiledi. Mustafa Kemal, Türkçülük düşüncesini benimseyerek Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni ulus-devlet anlayışına göre kurdu.