Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918). Antlaşmanın Önemli Maddeleri Nelerdir?

Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru gerekli ham maddeyi elde edemediğinden Almanya’nın ekonomisi çökme noktasına gelmişti.

Diğer yandan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Bulgaristan ise sürekli yenilgiye uğramaktaydı. Ekonomik açıdan zor durumda kalan Almanya’nın da desteği kesilince bu iki devlet barış istemek zorunda kaldı. Böylece Almanya ile Osmanlı Devleti arasındaki kara bağlantısı kesilmiş oldu.

Mondros Ateşkes Anlaşması’nı imzalayan Türk heyetinden bir grup (1918)

Almanya, Fransa tarafından batıda Marne (Marn) hattında durdurulmuştu. Doğuda Rusya, 1917’de savaştan çekilince Doğu Cephesi’nde savaş bitmişti. İtilaf Devletlerinin baskısı sonucunda önce Almanya, daha sonra ise yalnız kalan Osmanlı Devleti barış istedi.

Yeni kurulan hükûmetin temsilcisi Rauf (Orbay) Bey başkanlığında bir heyet ile İtilaf Devletlerini temsil eden İngiliz Amiral Calthorpe (Karltorp) başkanlığındaki bir heyet Limni Adası’ndaki Mondros Limanı’nda görüşmelere başladı. Bu görüşmeler sonunda, 30 Ekim 1918’de İtilaf Devletleri ile Mondros Ateşkes Anlaşması imzalandı.

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın önemli maddeleri şunlardır:

  • Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak ve bu bölgelerdeki istihkâmlar, İtilaf Devletlerince işgal edilecekti.
  • İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik bölgeyi işgal hakkına sahip olacaktı.
  • Ermenilere bırakılması düşünülen Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki altı ilde (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elâzığ ve Sivas) herhangi bir karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu bölgeleri işgal etme hakkına sahip olacaktı.
  • Hükûmet yazışmaları dışındaki bütün haberleşme (telsiz, telgraf ve kablo), ulaşım araç ve gereçleri, İtilaf Devletleri tarafından denetim altına alınacaktı.
  • Toros tünelleri, limanlar ve demir yolları, İtilaf Devletlerinin denetiminde olacak; Osmanlı savaş gemileri, gösterilecek limanlarda göz altında tutulacaktı.
  • Osmanlılar, ellerindeki tutsakları serbest bırakacak, Türk tutsaklar ise İtilaf Devletlerinin elinde kalacaktı.
  • İran ve Kafkasya’daki Türk birlikleri savaştan önceki sınırlara çekilecek; Yemen, Hicaz, Trablus, Bingazi, Suriye ve Irak’taki Türk birlikleri en yakın İtilaf Devletleri birliklerine teslim olacaktı.
  • Sınırları koruyacak ve iç güvenliği sağlayacak askerler dışında, bütün Osmanlı ordusu terhis edilecekti. Orduya ait silah, cephane, taşıt, araç ve gereçlere İtilaf Devletlerince el konulacaktı.
  • Kapitülasyonlar devam edecekti.

Anlaşmanın yürürlüğe girmesinin hemen ardından Türk orduları, silahlarını İtilaf Devletleri birliklerine bırakırlarken askerler de terhis edilmişti. İtilaf Devletleri; önemli ulaşım noktalarını, Toros tünellerini, limanları, tren istasyonlarını, demir yollarını, posta ve telgraf işletmelerini denetimleri altına aldılar.

İtilaf Devletleri donanması, daha önce geçmeyi başaramadığı Çanakkale Boğazı’ndan geçerek 13 Kasım 1918’de İstanbul önlerine demir attı. Böylece beş yüzyıllık Osmanlı başkenti fi ilen işgal edilmiş oluyordu.

İtilaf Devletleri Mondros Ateşkes Anlaşması’nın 7. maddesine dayanarak yurdumuzun çeşitli yerlerine asker çıkardılar. İngilizler; Maraş, Antep, Musul ve Urfa’yı ele geçirdiler. Diğer yandan İzmit, Eskişehir, Kütahya, Afyon, Samsun, Merzifon ve Batum’u denetimleri altına aldılar. Fransızlar, Adana ve çevresini; İtalyanlar ise Antalya ve Konya’yı işgal ettiler.

İşgal hareketleri bir yandan Mondros Ateşkes Anlaşması’nın şartlarına bir yandan da Wilson İlkelerine aykırıydı. Ancak İtilaf Devletleri kendi çıkarlarını düşünüyorlardı. Türk milletinin hürriyet, bağımsızlık ve egemenlik haklarını tanımayarak işgal hareketlerine devam ediyorlardı.

Yorum yapın