Maniyerizm sanat akımı, Rönesans’a tepki olarak doğmuş bir sanat akımıdır.
16. yüzyılın sonuna yaklaşırken eski sanatçıların taklit edildiği ya da farklı renk ve ölçü kullanılarak sanat eserinin üretildiği bu dönem Maniyerizm dönemi olarak tanımlanmaktadır.
Sanatçılar arasında özellikle Michelangelo yeni Rönesans karşıtı düşüncelerin karşıtı olurken, Leonardo da Vinci biçim, mekan ve renk kullanımına yeni açılımlar getirmeyi amaçlamıştır. Buna örnek olarak Michelangelo’nun Sixtina Kilisesi için yaptığı “Mahşer” (Resim 04.47) adlı freskoları Maniyerizm için belirleyici özellikler taşımaktadır.
İtalyancada maniera sözcük anlamıyla yapmacıklı üslup, taklitçilik anlamına gelir. Maniyerizm, Rönesansla barok arasında bir geçiştir. En önemli özelliği yenilik arayışıdır.
Rönesanstan farklı bir bakış açısı ve duyarlık getirmiş olan Maniyerist akım Floransa’da doğmuş daha sonra da diğer Avrupa ülkelerinde yayılmıştır.
a. Maniyerizmin Genel Özellikleri
Eserlerde yer alan figürlerde genellikle abartı ve hareketlilik egemendir. Mekanlarda derinliğin kullanıldığı görülür.
Hareketli, ince figürler yere basmamakta, uçuyor izlenimi uyandırmaktadır. Rönesans dönemindeki belirginliğini yitiren yuvarlaklaştırılmış vücut kıvrımlı, bol ve kabarık giysiler içinde gösterilmiştir.
Bu döneme ait eserlerde yer alan figürlerde daha çok huzursuz, umudunu yitirmiş, gerilim dolu ifadeler yer almaktadır. Yüzlerde huzursuz üzüntülü, melankolik ve mistik bir ifade vardır. Ağırlıklı olarak soğuk renkler kullanılmıştır.
b. Maniyerizm Sanatçıları
Corregio, Andrea Del Sorto, Carpacci, heykeltıraş Giovanni Bologna, Tintoretto ve İspanya’da dinsel ağırlıklı, duygulu örnekler veren El Greco, Elizabeth döneminin ünlü minyatür portrecisi Nicholas Hilliard Maniyerizmin ünlü sanatçılarıdır. Correggio’nun Parma yılları sanat yaşamının en önemli ve coşkulu dönemidir. Fresk biçiminde pek çok duvar süslemesi yaptı. Bu fresklerden en güzel ve yetkin olanı, Parma Katedrali kubbesini süsleyen Meryem’in Göğe Çıkışı’dır. Hafif ve yumuşak renkler kullanarak, kilise kubbesini gök kubbeyle özdeşleştirmeyi başardı.
EL GRECO (1541 1614):
“Yunan” anlamına gelen “El Greco” takma adıyla tanınmıştır. Asıl adı Domenikos Theotokopulos’tur. Giritli olan sanatçı Venedik ve Roma’dan sonra yerleştiği sanat ve ticaret alanında etkin olan Toledo’da en önemli eserlerini yapmıştır.
İlk resim çalışmalarına Bizans ikona geleneğinin sürdüğü Girit’te başlayan El Greco, Tiziano’nun atölyesine girmiş Venedik’teki öğrenim sürecinde en çok Tinterotto ve Michelangelo’dan etkilenmiştir.
Sanatçı İspanya’da ünlenmesini sağlayan Toledo Katedrali’nde yoğun bir dramatik anlam içeren “İsa’nın Giysilerinden Soyunması” adlı eserini gerçekleştirmiştir.
En önemli eserlerinden biri Toledo’da Santo Tome Kilisesi için yaptığı“Orgaz Kontunun Gömülmesi” (Resim 04.48) adlı tablosunda parlak ve canlı renkler kullanmıştır. Tabloda iki bölüme ayrılan sahnenin alt bölümü her biri bir portre gibi görünen insanlarla doludur. Yüzler bir friz oluşturmaktadır. Gökten inmiş iki aziz Augustin ve Sebastian, Orgaz Kontu’nu mezara koyarlarken meşaleler yanmaktadır. Yukarı bölümde Meryem ve İsa bulutlar içinde melekler ile bütünüyle dinsel bir dünya gözler önüne serilmiştir. İsa’ya doğru uzanan Kont Orgaz’ın ruhu yoğun bir duyarlılıkla anlatılmaktadır.
El Greco ‘nun sanatında hangi kültürler etkili olmuştur?
Manzara konusundaki yaklaşımının en güzel örneği olan “Toledo Manzarası” tümüyle figürsüzdür. Bulutlar fırtınanın ortasındaki binalarıyla yer yer çakan şimşeklerin ışığı içindeki Toledo karşımızdadır. Resimde başarılı ışık ve renklendirme sayesinde dramatik ve mistik bir atmosfer oluşturulmuştur.
Uzun süre unutulan tutkuları coşkulu ve acı çeken insanları tuhaf renkler kullandığı tablolarında gösteren El Greco günümüzde Velazquez ve Goya ile birlikte anılmaktadır.
Resimlerinin hemen tümü ışıkla dolup taşan El Greco’nun diğer eserleri arasında“Yeniden Diriliş”, “Kralların Tapınması”, “Laocoon”, “İki Havari”, “Tebşir”, “Aziz Martin ve Dilenci”, “İsa Zeytin Dağı’nda” bulunmaktadır.