Ergenlik dönemindeki en önemli olaylardan biri kimlik oluşumudur. Kimlik; bir bireyin yalnızca ona özgü tutumlarından, duygularından, algılarından, değerlerinden ve davranışlarından ibaret olan, kendisi hakkındaki görüşüdür.
Kimlik üzerinde diğer insanlarla etkileşim, bireyin kendi duygu ve düşünceleri etkilidir. Kimlik birey tarafından yapılandırılır. Dinamiktir, bireyin yeteneklerini, inançlarını, her alandaki yaşantılarını kapsar.
Kimlik oluşumunun aşamaları şunlardır:
Dağınıklık: Birey, kendisine örnek oluşturabilecek, benimseyebileceği seçenekleri henüz gözden geçirmemiş ve bir seçim yapmamıştır. Statüsünü, dolayısıyla hangi rolü oynayacağını bilemez.
Körü körüne bağlılık: Birey, kendisine daha önce öğretilen, anne ve babasına ait görüş ve değerlere körü körüne bağlıdır. İncelemeden ve kendisi bu konuda önemli bireysel bir deneyim geçirmeden, sanki kendi değerleriymiş gibi ana-babanın görüş ve değerlerini sürdürür. Birey, bu dönemde kalırsa buna erken kapanma adı verilir. Erken kapanma, bireyin bağımsızlığını gerçekleştirememesi sonucunu doğurur.
Askıya almak: Bu devrede birey, henüz hiçbir görüş ve değere bağlanmadığı için kendisini kötü hisseder. Gerçekleştirmesi gereken roller arasındaki tutarsızlıklar nedeniyle gergindir ve rol çatışması yaşar. Tüm değerlerini askıya almış ve bir seçim yapamamıştır. Yaşadığı kimlik bunalımıdır. Kimlik bunalımı, bireyin henüz kimliğini bulamadığı için içine düştüğü durumdur ve doğaldır.
Kimlik bunalımı atlatılamazsa uyum daha fazla bozulur ve kimlik karmaşası ortaya çıkar. Kimlik karmaşasına düşen ergen ne istediğini, neleri amaçladığını bilemez. Diğer insanlarla ilişkilerinde başarısızdır ve toplumun onaylamadığı davranışlarda bulunabilir.
Rol karmaşası: Erikson’a göre ergenlik döneminde ergen, kimlik kazanma sorununu çözemezse rol karmaşasına düşer. Bu anlamda rol karmaşası, bireyin çocuk rolleri ile yetişkin rolleri arasında bocalamasıdır.
Özdeşleşmenin başarılması: Bu aşamada birey, çeşitli değer ve görüşleri gözden geçirmiş, kendisi için en uygun bulduğu bir örnekle özdeşleşmeyi gerçekleştirmiştir. Araştırmalar, özdeşleşmenin başarılmasının 18 24 yaşları arasında gerçekleştiğini gösterir.
Kimlik oluşturma, yaşamın bir döneminde olup biten bir olay değildir. Yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Kişi daha önce yaptığı seçimleri, verdiği kararları, yeni deneyimler ışığında tekrar değerlendirir, özümler ve kendinde gerekli değişiklikleri yapar. Kimlik oluşumunun başarısız olması, bireyin gelişim görevinin gerçekleşmemesine ve ruh sağlığının bozulmasına yol açan bir etken olabilmektedir.