İtalya’nın Çökmesi ve Avrupa’da Savaşın Sona Ermesi – Esir Alınan Mussolini’nin Hitler Tarafından Nasıl Kurtarıldı? Normandiya Çıkarması Nasıl Olmuştur?

Müttefik Devletler, Mayıs 1943’te Mihver güçlerinin teslim olmasıyla Kuzey Afrika’da egemenliği ele geçirdiler.

10 Temmuz 1943’te İtalya’yı savaş dışında bırakmak için Sicilya’ya denizden çıkarma yaptılar. Arka arkaya başarısız sonuçlar alan İtalya’da bu gelişmeden sonra Başbakan Mussolini iktidardan düştü.

25 Temmuz 1943’te Mussolini’nin daha önce görevden aldığı Genelkurmay Başkanı Mareşal Badoglio (Badoglo) başbakan oldu. Yeni Başbakan, Mussolini’yi hapsettirdi ve Faşist Parti’yi dağıttı. 3 Eylül 1943’te Müttefikler’le ateşkes yaptı ve ardından 13 Ekim 1943’te Almanya’ya savaş ilan etti.

Bu duruma tepki olarak Hitler, Kuzey İtalya’yı işgal etti. 12 Eylül 1943’te bir hava harekâtı ile Mussolini’yi tutsak olduğu yerden kurtardı. Daha sonra Roma’yı ele geçiren Hitler, Müttefik güçlere karşı bir savunma hattı oluşturdu. Müttefik güçler ancak 4 Haziran 1944’te Roma’ya girmeyi, 1945’in başında da Kuzey İtalya’yı ele geçirmeyi başarabildiler.

1943’te Almanya, Kuzey Afrika’da yenilmiş, Sicilya’ya çıkarma gerçekleştiren Müttefik Devletler İtalya’yı çökertmişlerdi. Doğuda SSCB saldırıları Alman ordularını genel bir çekilmeye zorlamıştı. Bütün bu gelişmeler Almanya’nın yenileceğinin ilk işaretlerini gösterirken Alman işgali altındaki ülkelerde ulusal bir kımıldanışa neden olmuştu.

Savaşın genel seyri Almanya aleyhine gelişirken ABD ve İngiltere, Avrupa’da Almanya’ya karşı daha önceden kararlaştırılan ikinci cepheyi açmak için harekete geçtiler. 6 Haziran 1944’te gerçekleştirilen tarihin en büyük askerî harekâtıyla Müttefik ordusu, Fransa’nın Normandiya sahiline çıkarma yaptı.

Normandiya Çıkarması 6 Haziran 1944’te Fransa’nın Normandiya kıyısına çıkarmaya katılan 156 bin Amerikan, İngiliz ve Kanadalı asker, beş bin gemi ve on bin uçak ile Manş Denizi’ni geçti. Çıkarmanın komutası General Dwight D. Eisenhower (Dıvayt D. Ayzınhavır) tarafından yapıldı. Müttefikler Normandiya’ya beş sahilden çıkarma yaptı ve cılız Alman direnci ile karşılaştılar. Temmuz ortasında Müttefik kuvvetler savunma hattını yardı ve Kuzey Fransa boyunca hızlı bir ilerleme başladı.

Tarihin en büyük çıkarma harekâtının başarıya ulaşmasından sonra Müttefik orduları tarafından 26 Ağustos’ta Paris, 3 Eylül’de Brüksel ve Amsterdam Alman işgalinden kurtarıldı. Hızla ilerleyen Müttefik güçleri eylül sonunda artık Alman topraklarına girmişlerdi. Zaferin ilk ışıklarının görünmeye başladığı 1945’in başında üç büyük Müttefik lider gelecekteki barışın esaslarını belirlemek amacıyla Yalta’da bir araya geldiler.

Yalta Konferansı (Kırım) (4-11 Şubat 1945) Katılımcılar: ABD Başkanı Roosevelt, İngiltere Başbakanı Churchill, SSCB Başkanı Stalin. Toplanma amacı: Savaşın sonlarına doğru barışın esaslarını ve savaş sonrası dünya dengelerinin nasıl biçimleneceğini görüşmek. Alınan kararlar: Almanya ve Berlin Müttefik Devletler tarafından üç işgal bölgesine ayrılacak (Churchill, ABD’nin savaştan sonra Avrupa’dan çekilmesiyle güçlü bir SSCB ile tek başına kalmaktan çekindiği için Fransa’nın da Almanya’nın işgaline katılmasını sağladı. ABD ve İngiltere tarafından işgal edilen bölgenin bir kısmı Fransa’ya bırakıldı). 1 Mart 1945’e kadar Almanya ve Japonya’ya savaş ilan eden ülkeler, daha sonra San Francisco’da kurulacak olan Birleşmiş Milletler Örgütü’ne kurucu üye olarak çağrılacak. Bu örgütün Güvenlik Konseyinde yer alacak üyelere “veto” hakkı tanınacak. Polonya’da serbest seçimler yapılacak. SSCB, Japonya’ya karşı savaşa girecek (SSCB ve Japonya arasında 13 Nisan 1941’de yapılan tarafsızlık antlaşması bu tarihe kadar geçerliliğini korumuştur.).

İkinci cephenin açılmasından sonra Almanya için yenilgi kaçınılmaz olmuştu. Almanya’nın doğusundan ve batısından saldırıya geçen Müttefik kuvvetlerin Berlin’deki başkanlık binasına yaklaştıkları 30 Nisan 1945’te Alman Başbakan Hitler hayatına son verdi. 2 Mayıs’ta Berlin, Müttefik güçlerine teslim oldu. 7 Mayıs’ta Alman delegeleri Reims (Rems) kentindeki Eisenhower’ın ana karargâhında Almanya’nın kayıtsız şartsız teslim belgesini imzaladılar. Böylece Avrupa’da II. Dünya Savaşı resmen sona erdi.

San Francisco (San Fıransisko) Konferansı (ABD) (25 Nisan – 26 Haziran 1945) Katılımcılar: 1 Mart 1945’e kadar Mihver Devletler’e savaş ilan eden tüm ülkeler. Toplanma amacı: Almanya’nın teslim olmasından kısa bir süre önce başlayan Konferans; II. Dünya Savaşı’ndan sonra Milletler Cemiyetinin yerine Birleşmiş Milletler Örgütünün kurulmasını sağlamak için toplandı. Temeli 1944’te Dumbarton 􀀴aks (Dumbarton Aks) Konferansı’nda atılan bu yeni örgütte büyük devletlere geniş yetkiler tanınıyordu. Çoğunluğu oluşturan küçük devletlerin bu duruma itirazları, Konferans savaş devam ederken toplandığı için çok az etkili oldu. Alınan kararlar: Görüşmeler sonucunda Genel Kurulda devletlerin eşitliği kabul edilirken Güvenlik Konseyinde büyük devletlerin üyeliklerinin sürekliliği ve “veto” haklarının varlığı kabul edildi. Konferans, 26 Haziran 1945’te elli ülkenin Birleşmiş Milletler Antlaşması’nı imzalaması ile sona erdi.

Almanya’nın teslim olmasından sonra Avrupa’da savaş resmen sona ermiş ancak birçok yeni sorun ortaya çıkmıştı. Uzak Doğu’da Japonya ile savaş devam ederken üç büyük Müttefik lider son defa Berlin yakınlarındaki Potsdam’da bu sorunlara barış sürecinde bir çözüm bulmak amacıyla bir araya geldiler. Konferansa Başkan Roosevelt’in ölümü nedeniyle ABD adına yeni Başkan Harry Truman (Heri Turuman), görüşmelerin başlamasından kısa bir süre sonra İngiltere’de yapılan seçimleri kaybeden Başbakan Churchill’in yerine yeni Başbakan Clement Attlee (Kılament Etıl), SSCB adına ise Başkan Stalin katılmıştır. Konferansta alınan kararlar konferansın sona erdiği gün bir deklarasyon yayımlanarak açıklandı.

Potsdam Konferansı (Almanya) (17 Temmuz-2 Ağustos 1945) Katılımcılar: ABD Başkanı Truman, İngiltere Başbakanı Attlee, SSCB Başkanı Stalin. Toplanma amacı: Almanya’nın teslim olmasından sonra Avrupa’da ortaya çıkan sorunları görüşmek ve barış döneminde sorunlara çözüm bulmak. Alınan kararlar: Almanya’nın dört işgal bölgesine ayrılarak ABD, İngiltere, SSCB ve Fransa’nın yönetimine bırakılmasına, ayrıca Berlin, Avusturya ve Viyana’nın da dört işgal bölgesine ayrılmasına, Almanya’nın silahsızlandırılması ve askerden arındırılmasına, Alman ekonomisinin Müttefik Devletler’in kontrolüne bırakılmasına, Almanya’nın savaş tazminatı ödemesine, Almanya’daki Nazi varlığına son verilmesine, savaş suçlularının yakalanarak yargılanmasına, İngiltere ve SSCB tarafından 1941’de işgal edilen İran’ın derhal boşaltılmasına, İtalya’nın 1945’teki iş birliği göz önünde bulundurularak bu ülke ile ağır şartlar içermeyen bir antlaşma imzalanmasına, SSCB’nin Japonya’ya savaş ilan etmesine karar verilmiştir.

 

II. Dünya Savaşı devam ederken toplanan son büyük konferans olan Potsdam Konferansı’nda tartışılan konular ve alınan kararlar; Avrupa’nın siyasi, sosyal ve askerî geleceğinde belirleyici bir rol oynamıştır. Savaştan sonra imzalanacak barış antlaşmalarının temel esaslarının belirlendiği bu konferansa katılan devletler çıkarları doğrultusunda hareket ettiler. Bu yüzden konferansta önemli anlaşmazlıklar ve tartışmalar yaşanmıştır. İlerleyen yıllarda giderek artan bu anlaşmazlıklar dünyanın ABD ve SSCB’nin liderliğinde iki nüfuz alanına ayrılmasına yol açacak gelişmelere ortam hazırlamıştır.