Ekonomik ve kültürel yönden yerel, ulusal ve küresel çapta diğer bölgelerle etkileşim gösteren bölgeler işlevsel (fonksiyonel) bölge olarak adlandırılır.
Dünya genelinde bazı alanlar ekonomi ve iletişimdeki gelişmeler sonucu kültürel, ekonomik ve politik bölgelerin merkezi konumuna dönüşmüştür. Diğer alanlar bu merkezlerin çevreleri konumundadır. Merkezler arasındaki etkileşimin artmasına bağlı olarak bölgelerin işlevsellikleri artabilir ya da azalabilir.
İşlevsel bölgeler, bir odak nokta etrafında gelişmişir. Bu odak nokta çeşitli faaliyetlerin işleyişini kontrol eden ve düzenleyen adeta bir çekirdek merkez konumundadır. Bölgenin tamamı bu merkezin etkisi altındadır. İşlevsel bölgeleri şekilsel bölgelerden ayıran en önemli özellik de budur.
İşlevsel bölgeye örnek olarak günlük yerel gazetelerin dağıtım ağı verilebilir. Günlük bir yerel gazete için merkez nokta basıldığı tesistir. Her sabah kamyonlar gazeteyi şehre dağıtmak üzere basım tesisinden ayrılır.
Fakat gazetenin satış alanı sadece şehir ile sınırlı değildir. Etrafındaki kasaba ve kırsal alanlara doğru uzanan bir satış alanı vardır. Ancak şehirden uzaklaştıkça gazetenin satış alanı da giderek zayıflar.
Herhangi bir okul bile işlevsel bölge oluşturabilir. Örneğin Ankara şehrinde yer alan bir liseye Ankara’nın farklı yerlerinden öğrenciler gelmektedir. Bu öğrencilerin geldikleri yerler, bu okulun öğrenci bölgesini oluşturmaktadır. Bu bölgenin merkezi okulun binasıdır. Buradan uzaklaştıkça okulun etki alanı da zayıflar.
Aynı şekilde bir televizyon kanalı da bir işlevsel bölge oluşturabilir. Örneğin TRT’ye ait birçok kanal bulunmaktadır. Kanal sinyallerinin etkili olduğu alanlar TRT’nin işlevsel bölgesini oluşturur. Bu bölgenin merkezi sinyal istasyonu olan TRT binasıdır.
Türkiye İstatistik Kurumu, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü (Harita 3.14) gibi kamu kurumları ülke genelinde yürüttükleri veya yürütmeyi planladıkları hizmetlerin daha verimli ve kontrollü hâle gelmesi için bölgeler oluşturmuşlardır. Kurumsal bakış açısıyla oluşturulan bu bölgeler de işlevsel bölgelere örnek olarak verilebilir.
Dünya ölçeğinde Hollanda’nın Rotterdam (Roterdam) Limanı işlevsel bölgeye örnektir (Görsel 3.2). Avrupa’nın dört bir yanından gelen ürünler bu limandan dünyanın değişik yerlerine gönderilir.
Rotterdam Limanı’nın oluşturduğu büyük bir taşımacılık bölgesi vardır. Bu bölgenin merkezi konumunda olan Rotterdam Limanı’ndan uzaklaştıkça limanın etki alanı zayıflar.
