Fatimî Devleti (910-1171) Mısır ve Suriye çevresinde kurulmuştur.
İslam sanatı içinde önemli bir yere sahip olan Fatimî ve Memlüklerin inşa ettiği çok sayıda dinî ve sivil mimari örnekleri vardır.
Her iki devlet de Türk kökenli kimseler tarafından kurulmasının yanı sıra mimari eserlerindeki malzeme, cephe düzenlemeleri ve süslemelerinde benzerlikler göstermektedir.
Fatimî Sanatı:
Büyük ölçüde taş malzemelerin tercih edildiği Fatimî mimarisinde cephe düzenlemesi ayrı bir önem taşımaktadır.
Mimaride önemli eserler bırakan Fatimîler, camilerinde çok sütunlu planları benimsemişlerdir. Sivri kemerler, istiridye nişli motifler, mukarnaslar ile camilerin taş cepheleri bir hayli zengin bir görünüm kazanmıştır.
Yapıların dış yüzeylerini niş (camilerin kubbelerinde bırakılan küçük, yuvarlak açıklık) girintilerle süslenmişlerdir.
Mimaride çini kullanımı oldukça ileri bir seviyededir.
Fatimî camilerindeki kırık kemerler Batı’dan da etkilenildiğin göstergeleridir.
Fatimî Döneminde İslam sanatının gelişme çizgisi içinde mimarlık dışında el sanatlarında da ilerleme kaydedilmiş; özellikle dokumacılık, seramik, fildişi, ahşap ve metal işçiliğinden örnekler günümüze ulaşmıştır.
Bunlar arasında kuş ve fantastik hayvanlarla bezeli parçalar ilginç örneklerdendir. Günümüze kalan geometrik figürlü ve yazılı dokuma parçaları Fatimî dokuma sanatı hakkında bilgi verebilecek niteliktedir.
Kahire’de inşa edilen El Ezher Camisi, Mehdiye Camisi, El Akmer Camisi, El Hakim Camisi Fatimîlerin bıraktıkları dinsel yapılar arasındadır.
El Ezher Camisi (970): Kahire’de inşa edilmiş transept planlı caminin özgün planı beş sahn ve revakson cemaat bölümünden oluşmaktadır.
İbadet alanının girişi üstünde ve mihrap önünde iki kubbesi vardır. (Resim 02.12)
Avlunun ortasında ise şadırvan yer almaktadır. Paye yerine antik harabelerden toplanan sütunlar kullanılmıştır. Yapının minareleri Memlük Döneminden kalmadır.
Sonradan medreseye dönüştürülen El Ezher Camisi, günümüzde üniversite olarak kullanılmaktadır. Pek çok genişletme ve restorasyon geçiren cami, İslam dünyasının en önemli kültür ve eğitim merkezidir.
Kahire’de inşa edilen ilk Fatimî yapısı El Ezher Camisi’dir.
ElHakim ve ElAkmer Camileri 12. yüzyıla ait diğer Fatimî eserleri içinde yer alırlar. ElHakim’in kuşatma duvarı ve minareleri taştandır. Kapısı beden duvarından taşmakta, ön cephenin iki köşesinde birer minare yükselmektedir.