Avrupa Güvenlik İş birliği Konferansı 1973’te Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de Doğu ve Batı Blokları’ndan 33 Avrupa Devleti ile ABD ve Kanada’nın katılımıyla toplandı.
Yirmi iki ay süren görüşmeler sonunda 1 Ağustos 1975’te Helsinki Nihai Senedi imzalandı. Belge, Yumuşama Dönemi’nin hatlarını iyice belirginleştirdi.
Helsinki Konferansı’na giden süreç, 1965’te BM’nin 20. Genel Kurulu’nda 1965’te Romanya’nın öncülüğünde dokuz Avrupa ülkesinin sunduğu “ayrı toplumsal ve siyasal sistemlere sahip Avrupalı devletler arasında iyi komşuluk ilişkilerini geliştirmeye yönelik bölgesel düzeyde eylemler” önerisinin kabul edilmesiyle başladı.
1966’da Varşova Paktı devletlerinden Avrupa Güvenlik Konferansı toplanması; 1968’de ise NATO’dan Karşılıklı ve Dengeli Kuvvet İndirimi önerisi geldi. Varşova Paktı’ndan böyle bir öneri gelmesinde Romanya’nın bağımsız politika izleyerek Sovyet Rusya’ya baskı yapması etkili oldu.
Buna karşın NATO’dan 1968’de SSCB’nin Çekoslovakya’ya müdahalesinden sonra karşılıklı kuvvet indirimi önerisi yaptı. Süreci olgunlaştıran diğer gelişme ise Federal Almanya Başkanı Willy Brandt’ın (Vili Bırant) geliştirdiği Ostpolitik (doğuya açılma) politikasıdır.
Bu politika sonucunda Federal Almanya; Sovyetler Birliği, Doğu Almanya ve Polonya ile sorunlarını büyük ölçüde çözmüştür. Bu gelişmelerin ardından 1971’de Berlin’in statüsü ile ilgili Dört Büyükler Antlaşması imzalanmış ve 1973’te Federal Almanya ve Demokratik Almanya BM’ye kabul edilmiştir.
Bu gelişmeler 1973’te AGİK’in toplanmasına ve AGİK sonunda 1975’te Helsinki Nihai Senedi’nin imzalanmasında etkili olmuştur. Helsinki Nihai Senedi ile uluslararası ilişkilerde barış ve iş birliği yapılması, kuvvet kullanmaktan kaçınılması, egemenliğe ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi, kişilerin ve düşüncelerin serbestliğinin sağlanması esasları kabul edildi.
Helsinki Nihai Senedi, sepet olarak adlandırılan üç ana bölümden oluşmaktadır:
Birinci Sepet |
| Avrupa Güvenliğine İlişkin Sorunlar • Eşitlik ve egemenliğin özündeki haklara saygı • Tehdit ve güç kullanmaktan kaçınmak • Sınırların dokunulmazlığı • Devletlerin ülke bütünlüğü • Anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözümü • İç işlerine karışmama • Düşünce, vicdan, din ve inanç özgürlüklerini de kapsamak üzere temel insan haklarına ve özgürlüklerine saygı • Halkların eşitliği ve geleceklerinin saptanması hakkı • Devletler arasında iş birliği • Uluslararası hukukun iyi niyetle yerine getirilmesi Güven Getirici Önlemler, Güvenlik ve Silahsızlanma • 25.000’den fazla personelle yapılacak askerî manevraların ve kuvvet kaydırmalarının taraflara haber verilmesi, gözlemci davet edilmesi |
İkinci Sepet |
| Ekonomi, bilim, teknoloji ve çevre korunması konularında iş birliğini içermektedir. Ayrıca Akdeniz’de güvenlik ve iş birliğine ait sorunlarla ilgilidir. |
Üçüncü Sepet |
| İnsancıl ve Diğer Alanlarda İş birliği Parçalanmış aileler, farklı milletlere mensup insanların evlenmeleri, turizmin geliştirilmesi, basın, yayın, radyo ve tv gibi iletişim alışverişi, kültürel ilişkiler, eğitim alanında insan ve bilgi değişimi gibi konular ele alınmaktadır. |