Hatay Türkiye’ye Nasıl Katıldı? Hatay Sorunu Nezaman Başladı ve Nasıl Sonuçlandı?

Türkiye ile Fransa arasında 1921’de imzalanan Ankara Antlaşması’na göre Suriye sınırları içinde kalan, Osmanlı idari birimine göre İskenderun Sancağı adı verilen Hatay’da özel bir yönetim kurulacaktı.

Buna göre Sancak halkına ulusal kültürünün korunması için her türlü kolaylık sağlanacak; Türkçe, Türk kültürü korunacak ve Türk parası geçerli olacaktı. Fransa önce 1926’da “Bağımsız İskenderun Hükûmeti”ni kurdu. Daha sonra adını “Kuzey Suriye Hükûmeti” olarak değiştirip Şam’a bağladı.

Hatay’ın Türk topraklarına katılması ile ilgili gazete haberi (24 Haziran 1939)

Bölgede yaşayan Türklerin tepkileri üzerine Milletler Cemiyeti, 1930’da İskenderun Sancağı’nın özel bir statüye tabi olduğunu kabul etti. Suriye ve Lübnan’da zorluklar yaşayan Fransızlar, Avrupa’da yaşanan krizlerin de etkisiyle Eylül 1936’da Suriye’ye, Kasım 1936’da da Lübnan’a bağımsızlık tanımıştır. Ancak Fransa, Suriye’den çekilirken Hatay’daki haklarını Suriye’ye devretmiştir.

Türkiye bu durumu kabul etmemiş, 9 Ekim 1936’da Fransa’ya verdiği bir nota ile Sancak’a da bağımsızlık verilmesini istemiştir. Fransa cevap olarak; bu isteğin Suriye’nin parçalanmasına neden olacağını, buna da yetkisinin bulunmadığını bildirmiştir.

Milletler Cemiyeti konuyu 1936’nın sonlarına doğru gündemine almış ve İngiltere’nin arabuluculuğuyla 27 Ocak 1937’de İskenderun Sancağı’nın iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Suriye’ye bağlı olması kararını vermiştir. Antlaşmaya göre Türkiye ile Fransa bir garanti antlaşması yaparak Sancak’ın bütünlüğünü savunacaklardı. “Hatay” adı da bu antlaşma anında ortaya çıkmış ve Sancak artık bu adla anılmıştır.

Hatay Anayasası 23 Mayıs 1937’de kabul edilmiş ve aynı gün Türkiye ile Fransa arasında da Hatay’ın toprak bütünlüğünü garanti altına alan antlaşma imzalanmıştır. Avrupa’da Alman saldırganlığının yayılması ve kendisini daha fazla tehdit etmesi üzerine Fransa, Hatay’la ilgili tavrını yumuşattı. 6 Haziran 1938’de Hatay’daki valisini geri çekti, yönetimi Türklere bıraktı ve Abdurrahman Melek’i valiliğe getirdi.

Daha sonra iki ülke arasındaki antlaşma ile Hatay’ın toprak bütünlüğü ve yeni statüsünün ortaklaşa korunması kararlaştırıldı. Böylece 5 Temmuz 1938’de Türkiye, Hatay’a asker gönderdi. Türkiye ve Fransa’nın gözetimi altında Hatay Meclisi için seçimler yapıldı. 2 Eylül 1938’de Sancak Millet Meclisi ilk toplantısını yaparak Hatay Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti.

Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçilirken Başbakanlığına da Abdurrahman Melek atandı. Meclis, Türkiye Cumhuriyeti kanunları ve parasını kabul etti. Hatay Devleti yöneticileri, Türkiye’ye katılmak isteğinde bulundular. 23 Haziran 1939’da yapılan antlaşma sonucu Fransa, askerlerini bölgeden çekerek Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etti. Hatay Millet Meclisi, 29 Haziran 1939’da yaptığı toplantıda oy birliği ile Türkiye’ye katılma kararını alarak Hatay Devleti’ne son verdi. TBMM 7 Temmuz 1939’da bunu onayladı ve 23 Temmuz 1939’da yapılan törenle Hatay Türkiye’ye katıldı.

Yorum yapın