Erzurum Kongresinin Önemi ve Alınan Kararlar (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919)

Mondros Ateşkes Anlaşması’na göre, Doğu Anadolu’daki altı ilde (Vilayet-i Sitte: Sivas, Diyarbakır, Van, Bitlis, Erzurum, Elâzığ) karışıklık çıktığı takdirde bu bölge işgal edilebilecekti.

Aslında, Birinci Dünya Savaşı sırasında yapılan gizli anlaşmalara göre bu bölgede İtilaf Devletleri mandası altında bir Ermeni Devleti kurulması planlanmıştı.

Bu durumda, doğu illerinin haklarının savunulması gerekiyordu. Türkler, Ermeni çetelerini durdurmak ve bir Ermeni Devleti’nin kuruluşunu önlemek için Doğu Anadolu Müdafaayıhukuk Cemiyetini kurdular. Bu cemiyet, karşılaştığı büyük tehlikeyi görüşmek için bölgesel bir kongreyi Erzurum’da topladı.

Mustafa Kemal de kongrenin hazırlık aşamasında Erzurum’a gelerek çalışmalara katıldı (3 Temmuz 1919). Amacı bu kongreden bütün milleti ilgilendirecek ve millî hareketi örgütleyecek kararlar çıkarmaktı.

Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919’da bölge temsilcileri ile Sivas’ta toplanarak kongreye gelen delegelerin bazılarının katılması ile yapıldı. Delegeler, oy birliği ile Mustafa Kemal’i kongrenin başkanlığına seçtiler.

Mustafa Kemal Paşa, bir grup Erzurum Kongresi delegesi ile birlikte (1919)

Erzurum Kongresi’nde şu kararlar alındı:

  • Millî sınırlar içinde bulunan vatan parçaları bir bütündür. Birbirinden ayrılamaz.
  • Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı ve Osmanlı Hükûmetinin dağılması hâlinde, millet topyekûn kendisini savunacak ve direnecektir.
  • Osmanlı Hükûmeti vatanı koruma ve istiklali elde etme gücünü gösteremediği takdirde, bu gayeyi gerçekleştirmek için geçici bir hükûmet kurulacaktır. Bu hükûmet üyeleri millî kongrece seçilecektir. Kongre toplanmamışsa bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.
  • Kuvayımilliyeyi tek kuvvet olarak tanımak ve millî iradeyi hâkim kılmak esastır.
  • Hristiyan azınlıklara siyasi hâkimiyet ve sosyal dengemizi bozacak imtiyazlar verilemez.
  • Manda ve himaye kabul olunamaz.
  • Millî Meclisin derhal toplanmasını ve hükûmetin yaptığı işlerin Meclis tarafından kontrol edilmesini sağlamak için çalışılacaktır.

Erzurum Kongresi’nde, kongre kararlarını yürütülmesi için Mustafa Kemal başkanlığında dokuz kişilik bir Temsil Heyeti (Heyet-i Temsiliye) kurulması kararlaştırıldı (7 Ağustos 1919).

Erzurum Kongresi, toplanış şekli ve amacı açısından bölgesel bir nitelik taşımaktadır. Ancak bu kongrede alınan kararlar, yurdun bütününü ve milleti ilgilendirdiği için sonuçları itibariyle millî bir nitelik göstermektedir.

Ayrıca kongre kararlarında, millî egemenliğe dayalı yeni bir hükûmetin kurulacağı düşüncesi açıkça Türk ve dünya kamuoyuna duyurulmuştur. BMM’nin toplanış ve açılış gerekçesi Erzurum Kongresi kararları doğrultusunda gerçekleştirilmiştir.

Mudanya Ateşkes Anlaşması ve Lozan Barış Antlaşması’nın bağımsızlığı savunan kararları, gücünü Erzurum Kongresi kararlarından almıştır. Cumhuriyet yönetiminin ruhu, “millî iradeyi egemen kılmak” anlayışında yatar.

Yorum yapın