Ekonomide Paranın Yeri, Önemi ve Fonksiyonları

Para, mübadelenin yol açtığı zorlukları ortadan kaldırmak için ortaya çıkarılmıştır.

Çünkü para mübadeleyi kolaylaştırmakta ve hız kazandırmaktadır. Bu nedenle para herkes tarafından kabul görmüş bir mübadele aracıdır. Para aynı zamanda faydalı olduğu için ekonomik bir maldır. Ancak tüketim veya yatırım malı olmayıp özel bir duruma sahiptir.

Para, nihai bir tüketim malı gibi tüketilerek ihtiyacı gidermeye yaramaz ancak tüm tüketim mallarını satın almaya yarar. Paranın ekonomideki önemini daha iyi kavrayabilmek için fonksiyonlarını incelememizde yarar vardır.

Paranın üç önemli fonksiyonu vardır. Bu fonksiyonlar şunlardır:

Para herkesin kabul ettiği bir mübadele aracıdır. Para faydalı olduğu için ekonomik bir maldır. Ancak tüketim veya yatırım malı olmayıp özel bir duruma sahiptir.

Paranın faydası fonksiyonlarından doğ-maktadır. Paranın fonksiyonları gördüğü görevler ve sağladığı kolaylıklardır. Şu hâlde fonksiyonlardan yararlanılarak yapılacak tanımlar bizi daha çok aydınlatacaktır.

1- Para bir değişim aracıdır: Paraya sahip olan kişi istediği mal ya da hizmeti, istediği zaman, istediği yerden ve istediği kişilerden pratik olarak başka hiçbir şeye gerek duymak-sızın satın alır. Bu durumda para iş görme amacıyla talep edilir. Paranın bu fonksiyonunu yerine getirebilmesi için onun genel kabul görmesi gerekir.

Aslında parayı diğer mallardan ayıran önemli bir özellik paranın genel kabul görmesi yani toplumdaki herkes tarafından kuşkusuz ve tereddütsüz kabul edilmesidir. Para sadece alışverişte değil, her çeşit ödemede ve borçların kapatılmasında da kabul görür.

2- Para bir değer ölçüsü birimidir: Paranın bu fonksiyonu ikinci derecede bir fonksiyondur ve değişim aracı olma fonksiyonunun bir sonucudur. Paranın kıymet ölçüsü olma fonksiyonu ikinci derecede bir fonksiyon olmasına rağmen son derecede önemli bir fonksiyondur. Çünkü insanların mallara verdikleri göreceli önem olan kıymet para birimi ile ifade edilir ve fiyat olarak tanımlanır. Mal ya da hizmetlerin kıymetlerinin para ile ifade edilebilmesi kişinin ekonomik hesaplarını ve tercihlerini yapmasını kolaylaştırmaktadır.

Ancak paranın kıymet ölçüsü olma özelliği biraz farklıdır. Çünkü para, metre, litre, kilogram gibi fiziki bir ölçü birimi değildir. Bir yandan kıymet metafizik bir kavramdır, öte yandan paranın kendi kıymeti de sabit değildir. Zaman içerisinde değişiklik göstermektedir. Yani paranın kendi kıymeti de göreceli olduğu için sabit ve sürekli değildir.

Paranın değeri fiyatların genel düzeyine bağlıdır. Fiyatların genel düzeyi sabit olması ise dünyanın hemen her ülkesi için geçerli olan bir durum değildir. Bütün bu zorluklara rağmen para mübadele için vazgeçilmez bir araçtır. Günümüzde bir mal ya da hizmetin kıymetini ölçebilecek paradan başka bir araç da bulunmamaktadır.

3- Para bir tasarruf veya doğal birikim aracıdır: Ekonomide tasarruf son derece önemli bir olaydır. Genel anlamı ile tasarruf ihtiyaç fazlası olan malların gerektiğinde kullanılmak ya da değiştirilmek üzere biriktirilmesi demektir. Mal biriktirerek de tasarruf yapmak mümkündür. Ancak bu durumda biriktirilen malların fizikî niteliklerinin bozulması, biriktirilen malların eskimesi ve değerlerini kaybetmesi riski daima vardır.

Ayrıca bu biriktirilmiş olan malların her istendiği anda, istenen bir mal ya da hizmetle mübadele edilmesi de çoğu kez mümkün olmaz. Buna karşılık para her zaman istendiği her anda istenen mal ve hizmetle mübadele edilebilir. Ayrıca biriktirilmesi sırasında yukarıda sözü edilen risklerin hiçbirisi de gündeme gelmez. İşte bu durum paraya iyi bir tasarruf aracı olma özelliğini kazandırmıştır.