Tarihî süreçte dünya nüfusunun sürekli olarak artış gösterdiği kabul edilmektedir. Ancak bazı dönemlerde bu artışta hızlanma, bazı dönemlerde de yavaşlama olmuştur.
Dünya nüfusunda ani artışların olduğu dönemlere sıçrama dönemi denir. Dünya nüfusunda genel olarak 3 ana sıçrama dönemi yaşanmıştır (Grafik 2.7).
Birinci Sıçrama Dönemi: Yaklaşık 1 milyon yıl önce insanın çeşitli aletleri icat etmesiyle başlamıştır. Geliştirdiği bu aletler sayesinde insan, avcılık yaparak besin ihtiyaçlarını temin etmiş; aynı zamanda vahşi hayvanlardan da korunmuştur (Görsel 2.5).
Bu dönemdeki gelişmeler, insan ömrünün uzamasında dolayısıyla nüfus artışına yönelik bir sıçrama döneminin yaşanmasında etkili olmuştur.
İkinci Sıçrama Dönemi: Yaklaşık 10 000 yıl önce yerleşik hayata geçen insanlar, hayvanları evcilleştirmiş ve tarımla uğraşmışlardır (Görsel 2.6). Gıda ihtiyaçlarının yürütülen tarımsal faaliyetlerle karşılandığı bu dönemde daha düzenli beslenme ve hayat şartları oluşmuştur. İnsanların hayat standartlarına olumlu etki yapan bu gelişme ile dünya nüfusunda ikinci sıçrama dönemi yaşanmıştır.
Üçüncü Sıçrama Dönemi: Sanayi Devrimi’yle beraber meydana gelmiştir. Tıpta ilerlemeler sağlanmış, beslenme ve sağlık koşullarının gelişmesiyle insanın yaşam standartları yükselmiştir. Bu durum, nüfusun kayda değer bir artış göstermesini sağlamıştır.
İlk olarak Avrupa’da ortaya çıkan Sanayi Devrimi, bu kıtada önemli oranda nüfus artışını da beraberinde getirmiştir (Görsel 2.7). Avrupa ve Kuzey Amerika’da 1800’den itibaren gelişen yaşam koşulları, diğer kıtalara çok daha geç bir zamanda ulaşabilmiştir.
20. yüzyıl, dünya nüfusunun insanlık tarihindeki en büyük artışına sahne olmuştur. 1900 yılında yaklaşık 1,5 milyar olan dünya nüfusu günümüzde 7,5 milyara ulaşmıştır. Nüfusun gelişim seyrine bağlı olarak yapılan hesaplamalar, dünya nüfusuna ait artış hızının 1970’lerden itibaren düştüğünü göstermektedir.
Nüfus artış hızı 1970 itibarıyla yıllık %2’nin üzerinden yavaş yavaş düşmeye başlamış, 2010’da %1 civarında olan bu hızın 2050’ye gelindiğinde ise %0,5 düzeyine düşeceği tahmin Buna rağmen dünya nüfusu artmaktadır.
Örneğin 2016 yılında bir önceki yıla göre dünya nüfusu yaklaşık 83 milyon kişi artmıştır. 21. yüzyılın ortalarında ise bu artışın 40 milyona gerilemesi beklenmektedir. Mevcut nüfus artış hızı korunduğu takdirde dünya nüfusunun 2030’lara doğru 8 milyara, 2050’de ise 9 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Dünya nüfusunun tarihî dönemler içerisindeki değişimi
| Yıl | Dünya Nüfusu | Nüfus Artış Oranı (%) | İkiye Katlanma
Süresi |
Ortalama Ömür |
| MÖ 10 000 | 86 milyon |
20 yıl |
||
| 0 | 250 milyon | %0,001 | 2000 yıl | |
| 1650 | 500 milyon | %0,05 | 1650 yıl | |
| 1750 | 730 milyon | %0,1 | 700 yıl |
35 yıl |
| 1800 | 900 milyon | %0,3 | 400 yıl | |
| 1850 | 1,1 milyar | %0,5 | 240 yıl | |
| 1900 | 1,6 milyar | %0,1 | 140 yıl | 45 yıl |
| 1950 | 2,5 milyar | %1,1 | 70 yıl | 55 yıl |
| 2000 | 6 milyar | %1,7 | 41 yıl | 65 yıl |
| 2015 | 7,4 milyar | %1,13 | 65 yıl | 72 yıl |