Yabancı ülke paralarına ve bu para ile ifade edilen ödeme araçlarına döviz denir. Ancak teknik olarak nakit şeklinde olan eldeki paraya efektif, nakde dönüştürülebilir herhangi bir araç şeklinde olanlara da (banka havalesi, ödeme emri, döviz poliçeleri, mevduat sertifikaları, seyahat çekleri vb.) döviz adı verilmektedir.
Günümüzde özellikle Türkiye açısından en önemli yabancı paralar, ABD doları ve avrodur.
Döviz kuru ise yabancı bir ülke parasının millî para cinsinden fiyatıdır. Döviz kuru, iki ulusal para arasındaki değişim oranı olarak da tanımlanabilir. Ülkemizde döviz kurları 1 birim yabancı paranın Türk lirası karşılığı olarak ilan edilmektedir. Örneğin, 1 Amerikan doları =2.92 ₺. (12.05.2016 itibariyle) gibi. Bu tür gösterime direkt kotasyon (1 dolar karşılığı ulusal para miktarı ve bir ulusal para biriminin değiştirildiği dolar miktarı) adı verilmektedir.
Konvertibilite; ulusal paranın döviz piyasasında serbestçe alınıp satılabilmesini (yani başka paralara serbestçe çevrilebilmesini) ve uluslararası ekonomik işlemlerde kullanılmasını ifade eder. Bu saydığımız özelliklere sahip olan paralara konvertibl paralar denir. Serbest kur sisteminin uygulanması, ulusal paraların kolayca birbirlerine dönüştürülebilmesini gerektirir.
1980’li yıllardan sonra serbest kur sistemine geçme girişimlerinde bulunan Türkiye, ulusal parasının yani ₺’nin konvertibl para olduğunu açıklamıştır. Ancak bir ulusal paranın gerçek anlamda konvertibl sayılabilmesi için ilgili hükûmetin bu şekilde kendi ulusal parasını, tek taraflı konvertibl ilan etmesi yetmez. Bunun için önemli bazı şartların olması gerekir.
Bunların başında, parası konvertibl ilan edilen ülkenin ulusal ekonomisinin istikrarlı, işsizlik ve kronik dış açık ve kamu kesimi açığı gibi ekonomik sorunları bulunmayan bir ekonomi olması; buna bağlı olarak da ulusal parasının dış ödemelerde genel kabul gören bir para olması gerekir. Böyle bir konvertibilite gücüne sahip ve uluslararası ödemelerde genel kabul gören çok az sayıda ulusal para vardır. Buna örnek olarak ABD doları, avro ve Japon yeni gösterilebilir.
Döviz kuru, döviz piyasasında belirlenir. Döviz piyasası, bir ülkenin millî parasının yabancı ülkelerin paraları ile değiştirildiği (dövizin alınıp satıldığı) bir piyasadır. Döviz kuru; bu piyasada, döviz arzı ve döviz talebine göre her gün ve hatta anlık olarak değişebilir. Dolar dışındaki iki farklı ulusal para arasındaki değişim oranının, dolar kurları üzerinden hesaplanmasıyla bulunan kura çapraz kur denir. Bir ülke parasının yabancı bir ülke parası karşısındaki değerine ise parite denir.
Bir ülkede döviz ile ilgili işlem yapanlar, kurlarını genellikle dolar cinsinden ifade ederler. Çapraz kur, dolar dışında, iki farklı ulusal para arasındaki değişim oranının dolar kurları üzerinden hesaplanmasıyla bulunur. Örneğin, İstanbul’da 1 dolar 3 ₺ ve 1 dolar 2 avro ise, avronun ₺’ye göre çapraz kuru 1 avro 1,5 ₺’dir.