İkinci Dünya Savaşı’nı kazanan devletlerin önderliğinde savaş sonrası çıkabilecek anlaşmazlıkları çözmek amacıyla kurulmuştur.
Türkiye, 24 Ekim 1945 tarihinde 51 ülkenin onayı ile kurulan BM’nin kurucu üyeleri arasında yer almaktadır (Görsel 3.39). BM’nin üye sayısı, 2011 yılında Güney Sudan’ın katılımı ile 193’e çıkmıştır.
Kurumun amacı; barışı tehlikeye sokacak durumlara karşı önlem almak, ülkeler arasında dostça ilişkiler geliştirmek, uluslararası anlamda ekonomik ve sosyal iş birliğini sağlamaktır.
BM’nin ana organları; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı ve BM Sekreterliği’dir. Bu kurumlardan Adalet Divanı Lahey’de (Hollanda), diğerleri ise New York’ta (ABD) bulunmaktadır.
Toplantılarını her yıl New York’ta yapan BM Genel Kurulu; yerel, bölgesel veya küresel sorunların görüşüldüğü örgütün ana istişare organıdır. Üye ülkelerin birer oy hakkı bulunmakla birlikte BM Genel Kurulunda alınan kararların devletler açısından bağlayıcılığı yoktur. Alınan bütün kararları ABD, Rusya, İngiltere, Fransa ve Çin Halk Cumhuriyeti’nden oluşan Güvenlik Konseyi’nin veto yetkisi vardır.
Güvenlik Konseyi; ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve Rusya’dan oluşan 5 daimi üye ile dönüşümlü olarak her iki yılda bir değişen 10 geçici üyeden oluşur. Konseyin esas görevi, BM’nin amaç ve ilkeleri çerçevesinde uluslararası barış ve güvenliği sağlamaktır.
BM’nin bir diğer organı olan Ekonomik ve Sosyal Konsey’in görevi ise yaşam standartlarını yükseltmek, istihdamı artırmak, ekonomik ve sosyal ilerleme ile kalkınmayı sağlamaktır.
Uluslararası Adalet Divanı, BM’nin başlıca yargı organı olup devletler arası problemlerle ilgilenen evrensel bir mahkemedir. Hollanda’nın Lahey kentinde bulunan mahkemenin görevi, BM tarafından tanınan ülkeler arasındaki uluslararası hukuka aykırı sorunları çözmek ve BM organlarınca çözüme ulaştırılamayan uluslararası problemlere çözüm önerileri getirmektir (Görsel 3.40).
BM Sekreterliği, örgütün idari organı olmakla birlikte ilgili genel sekreteri 5 yıllığına seçilmektedir. Genel sekreter, Güvenlik Konseyi’nin önerisiyle Genel Kurul tarafından atanmasının yanı sıra örgütün çalışmasına yönelik Genel Kurula yıllık raporlar sunar. Uluslararası barış ve güvenliğin tehlikeye düşebileceğini düşündüğü herhangi bir konuyu Güvenlik Konseyi’ne taşır.
Beş ana organın dışında Birleşmiş Milletler ile ilişkilendirilen uluslararası örgütler ve bunlara bağlı uzmanlık kuruluşları bulunmaktadır. Bu kuruluşların bazıları şunlardır:
- Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)
- Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)
- Uluslararası Para Fonu (IMF)
- Dünya Ticaret Örgütü (WTO)
- Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO)
- Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
- Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO)
- Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA)
- Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF)
- Dünya Bankası (WB)
- Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA)
Türkiye, son yıllarda Birleşmiş Milletler gündeminde yer alan tüm konularda aktif bir yaklaşım tarzı benimsemiş vaziyettedir. BM’ye ekonomik katkısı %0,6’dan (2012) %1,3’e (2013) ulaşan Türkiye, en üst donör ülkelerin yer aldığı sıralamada 25. sıradan 16. sıraya yükselmiştir.
Her forumda ve mümkün olan her şekilde BM’ye desteğini genişletme yolunu tercih eden Türkiye; uluslararası barış, güvenlik, istikrar ve refaha katkıda bulunmayı taahhüt etmektedir. Türkiye; aynı zamanda insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü gibi temel ilkeler ve değerlerin güçlendirilmesine yönelik çabalarını artırma isteğindedir.
Uluslararası Örgütler |
– Küresel Örgütler |
– Bölgesel Örgütler |